В статье проводится анализ проблем низкой эффективности мероприятий, направленных на противодействие коррупции в системе государственного управления в условиях рыночных преобразований. Актуальность темы обосновывается нарастающей остротой политических и социально-экономических противоречий, обусловленных активным развитием коррупционных отношений, имеющих место во всех современных демократиях. Предметом исследования в представленной статье являются сущностные аспекты проблемы эффективности противодействия коррупции в сфере государственного управления. Цель работы – выявление причин низкой эффективности государственной антикоррупционной политики и поиск путей совершенствования правовых основ развития гуманистически ориентированных общественных отношений. В целях исследования генезиса проблемы противодействия коррупции в системе государственного управления, в работе применяется исторический метод. Анализ причин низкой эффективности антикоррупционных мероприятий проводится при помощи метода восхождения от абстрактного к конкретному. Новизна представленного исследования состоит в ассмотрении сущностных аспектов проблемы эффективности государственной антикоррупционной политики в контексте критического осмысления последствий деидеологизации общества и проведения рыночных преобразований. Главной причиной низкой эффективности антикоррупционной политики, проводимой государством в условиях рыночных преобразований, по мнению автора, являются не методические недоработки, а недостаточно высокий уровень духовно-нравственного развития субъектов коррупционных отношений. В качестве рекомендаций, автор говорит о целесообразности разработки новых концептуальных основ построения демократического государства, способствующих гуманизации общественных отношений и повышению уровня духовного развития общества. Ключевые слова: коррупция, государственное управление, демократия, рыночные реформы, духовное развитие, традиционные нравственные принципы, воспитание и образование, образовательные технологии, правовая система государства, гуманизм.
Бейсенбин К.А. Мемлекеттік басқару жүйесіндегі сыбайлас жемқорлық: қарсы іс-қимыл мəселесі, тарихи жəне шетелдік тəжірибе. Мақалада нарықтық қайта құрулар жағдайында мемлекеттік басқару жүйесіндегі сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл аясындағы шаралардың тиімділігінің төмен болуының проблемаларына талдау жасалады. Тақырыптың өзектілігі заманауи демократиялардың барлығында орын алып отырған сыбайлас жемқорлық қатынастардың белсенді дамуымен шартталған саяси жəне əлеуметтік-экономикалық қайшылықтардың шиеленісе түсуімен негізделеді. Ұсынылып отырған мақаланың зерттеу пəні мемлекеттік басқару саласындағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың тиімділігі проблемасының мəндік қырлары болып табылады. Жұмыстың мақсаты – мемлекеттік сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясаттың тиімділігінің төмен болуының себептерін ашу жəне ізгілікке негізделген қоғамдық қатынастарды дамытудың құқықтық негіздерін жетілдірудің жолдарын іздестіру. Мемлекеттік басқару жүйесіндегі сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл проблемасының түп төркінін зерделеу мақсатында жұмыста тарихи əдіс қолданылған. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-шаралардың тиімділігінің төменболуының себептерін талдау абстрактіліден нақтыға өту əдісінің көмегімен жүргізілген. Зерттеудің жаңалығы мемлекеттік сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясаттың тиімділігі проблемасының мəндік қырларының қоғамның идеологиясыздануының салдарын жəне нарықтық қайта құруларды сыни тұрғыдан түйсіну аясында қарастырылуынан көрінеді. Мемлекет нарықтық қайта құрулар жағдайында жүргізіп отырған сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясаттың тиімділігінің төмен болуының басты себебі, автордың пікірі бойынша, – əдістемелік кемшіліктер емес, сыбайлас жемқорлық қатынастар субъектілерінің рухани-өнегелік дамуының жеткілікті деңгейде жоғары болмауы. Ұсыныс ретінде демократиялық мемлекет құрудың жаңа тұжырымдамалық негіздерін дайындау қажеттігі туралы айтылады, автордың пайымдауынша, бұл қоғамдық қатынастарды ізгілендіруге жəне қоғамның рухани дамуының деңгейін көтеруге септігін тигізеді. Тірек сөздер: сыбайлас жемқорлық, мемлекеттік басқару, демократия, нарықтық реформалар, рухани даму, дəстүрлі ізгілік принциптері, тəрбиелеу жəне білім беру, білім беру технологиялары, мемлекеттің құқықтық жүйесі, ізгілік.
Beisenbin K.A. Corruption in the System of Public Administration: Combatting Problems, Historical and Foreign Experience. The atting in the system of public administration in the era of market transformations. The relevance of the topic is justified by the growing acuteness of political and socio-economic contradictions caused by the active development of corruption relations taking place in all modern democracies. The subject of the study in this article is the essential aspects of the corruption combattting efficiency problem in the area of public administration. The aim of the work is to identify the reasons for the low effectiveness of the state anti-corruption policy, as well as to find ways to improve the legal basis for the development of humanistically-oriented public relations. In order to study the genesis of the corruption combatting problem in the system of public administration, the historical method is used in this work. The analysis of the reasons for the low effectiveness of anti-corruption measures is carried out using the method of ascension from the abstract to the concrete. The novelty of the presented research comprises consideration of essential aspects of the state anti-corruption policy effectiveness problem in the context of critical comprehension of consequences of loss of ideology in society and carrying out of market transformations. The author believes that the main reason for the low effectiveness of anti-corruption policy pursued by the state in an era of market transformations is not methodological shortcomings, but insufficiently high level of spiritual and moral development of subjects of corruption relations. As an indication, the author speaks about advisability of developing new conceptual framework of establishing a democratic state that promotes humanisation of public relations and increase the level of spiritual growth in society. Key words: corruption, public administration, democracy, market reforms, spiritual growth, traditional moral principles, education, educational technologies, legal system of the state, humanism.
Читать статью

Целью статьи является сопоставление зарубежного опыта борьбы с коррупцией с положением дел в данной сфере в Казахстане. Рассматривается позитивный опыт ряда государств, занимающих наиболее высокие рейтинговые позиции по борьбе с коррупцией, в том числе, Сингапура, Китайской Народной Республики, Соединенных Штатов Америки, Эстонии и других. Показано место Казахстана в глобальном антикоррупционном процессе (на основе официальных данных), освещаются антикоррупционные меры, принятые в РК, поднимаются и анализируются проблемные вопросы и формулируются тренды продолжения антикоррупционной деятельности на основе перестройки сознания граждан. В статье предлагаются не только направления по ужесточению наказания за коррупционные действия, но и тренды профилактики коррупции, обращается внимание читателя на назревшую необходимость воспитания корректной гражданской позиции населения и повышения уровня нравственности граждан, модернизации антикоррупционной политики в Казахстане. Статья предназначена для широкого круга научных и практических работников. Ключевые слова: коррупция, антикоррупционная деятельность, система борьбы с коррупцией, антикоррупционное сознание, гражданская позиция, ответственность, борьба с коррупцией, государство, государственные органы, государственная служба.
Мухаметов А.Ф. Сыбайлас жемқорлықпен күрес: қабылдау, рейтинг, тəжірибе. Табыс немесе сəтсіздік? Мақаланың мақсаты сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес саласындағы шетелдік тəжірибені Қазақстандағы осы саладағы жағдаймен салыстыру болып табылады. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресте жоғары көрсеткіштерге жеткен бірқатар мемлекеттердің оң тəжірибесі талқыланады, олардың ішінде Сингапур, Қытай Халық Республикасы, Америка Құрама Штаттары, Эстония жəне басқа елдер бар. Қазақстанның жаһандық сыбайлас жемқорлыққа қарсы үдерістегі орны (ресми мəліметтер негізінде) көрсетіледі, ҚР қолға алған сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-шаралар жайлы баяндалады, азаматтардың санасын қайта құрылымдау негізінде сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметті жалғастыру трендтері тұжырымдалып, проблемалық мəселелер көтеріледі жəне талданады. Мақалада сыбайлас жемқорлық əрекеттер үшін жазаны қатайту жөніндегі бағыттар ғана емес, сонымен қатар сыбайлас жемқорлықтың алдын алудың трендтері ұсынылады, оқырмандардың назары халықты дұрыс азаматтық ұстанымға тəрбиелеудің жəне азаматтардың адамгершілік деңгейін көтерудің, Қазақстандағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясатты жаңғыртудың шұғыл қажеттілігіне аударылады. Мақала ғалымдар мен тəжірибе қызметкерлерінің кең аясына арналған. Тірек сөздер: сыбайлас жемқорлық, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл, сыбайлас жемқорлыққа қарсы жүйе, сыбайлас жемқорлыққа қарсы сана, азаматтық ұстаным, жауапкершілік, сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес, мемлекет, мемлекеттік органдар, мемлекеттік қызмет.
Mukhametov A.F. Chief Expert of the Center for Military Strategic Research JSC, Candidate of Military Sciences, Nur-Sultan: Anticorruption efforts: perception, rating, and experience. Success or failure? The aim of the article is to compare between foreign and Kazakhstani experiences in the fight against corruption. The article discusses the positive experience of a number of states that occupy the leading positions in the fight against corruption, including Singapore, China, United States of America, Estonia and others. The aricle highlights the place of Kazakhstan in the global anti-corruption process (based on official data) and the anti-corruption measures taken in Kazakhstan. The author of the article also raises the issues and draws up trends in the continuation of anti-corruption activities based on the restructuring of the minds of the nation. The article proposes not only directions to toughen the punishment for corruption, but also the prevention of corruption, draws attention to the urgent need to instill in the people of the country about the correct civic position and increase the moral level of citizens. This article is intended for a wide range of researchers and practitioners. Keywords: corruption, anti-corruption activities, anti-corruption system, anticorruption consciousness, civic position, responsibility, anticorruption efforts, state, government agencies, public service.
Читать статью

Despite the fact that the Constitutions and relevant laws of all the states in Central Asia include guarantees of judicial independence, the World Economic Forum placed some of the region's states in the second half of its judicial independence ranking for 2017 – 2018. The article considers some obstacles to the exercise of judicial independence in the region such as corruption, structural links between the judiciary and law enforcement organs, the duration of judicial appointments, and the influence of the executive branch with the further suggestions on the possible ways to overcome such obstacles. The analysis is based on the factual data, legislative acts, according recommendations from international organisations, and the expert opinions. Particular attention is paid to the academic qualifications of candidates for judicial offices, and to the role of international and comparative law in judges' professional purview. It is suggested that the quality of the administration of justice matters not only for the resolution of specific disputes among individuals and legal entities but, more generally, for improving social welfare, and for states' social and economic development. Accordingly, increasing the judicial independence should be among the most urgent priorities in Central Asian states. This goal can be reached by effectuating long-term judicial appointments of candidates from among the most qualified and experienced lawyers in civil, family and criminal matters, as well as by considerably improving judges' financial provision. Keywords: Central Asia, corruption, courts, independence, judges, judicial reform, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan, Turkmenistan, Uzbekistan.
Саяпин С.В. «Сыни талдау, қатаң тəртіп жəне дербес жауапкершілік»: Орталық Азияда сот билігінің тəуелсіздігін күшейту туралы ойлар. Орталық Азия мемлекеттерінің барлығының Конституциялары мен сəйкес заңдары сот билігінің тəуелсіздігі кепілдіктерін бекітетініне қарамастан, аймақтың кейбір мемлекеттері Дүниежүзілік Экономикалық Форум жариялаған 2017–2018 жылдардағы сот билігінің тəуелсіздігі рейтингінің екінші жартысынан орын тепті. Мақалада аймақтағы сот билігінің тəуелсіздігіне кедергілердің кейбіреуі қарастырылады – атап айтқанда, сыбайлас жемқорлық, сот жүйесі мен құқыққорғау органдарының арасындағы құрылымдық байланыстар, судьялардың өкілеттік мерзімдері жəне биліктің атқарушы тармағының ықпалы – жəне осындай кедергілерді жеңудің ықтимал жолдары ұсынылады. Талдауға негіз болған: фактілік мəліметтер, заңнамалық актілер, халықаралық ұйымдардың тиісті ұсынымдары, сондай-ақ мамандардың пікірі. Судьялыққа үміткерлердің академиялық біліктілігіне жəне судьялардың кəсіби ойөрісіндегі халықаралық құқық пен салыстырмалы құқықтанудың рөліне рекше көңіл аударылады. Сот төрелігін атқарудың сапасы жеке жəне заңды тұлғалардың арасындағы нақты дауларды шешу үшін ғана маңызды емес, оның əлдеқайда кең ауқымды маңызы бар – əлеуметтік əл-ауқатты жақсарту, мемлекеттердің əлеуметтік жəне экономикалық дамуына септігін тигізу. Тиісінше, сот билігінің тəуелсіздігін арттыру Орталық Азия мемлекеттерінің маңызды басымдықтарының бірі болуы керек. Осы мақсатқа үміткерлер ішінен азаматтық, отбасылық жəне қылмыстық істер бойынша ең білікті жəне тəжірибелі адвокаттарды судья лауазымдарына ұзақ уақытқа тағайындау, сондай-ақ судьяларды материалдық қамтамасыз етуді айтарлықтай жақсарту арқылы қол жеткізуге болады. Тірек сөздер: Қазақстан, сыбайлас жемқорлық, Қырғызстан, тəуелсіздік, сот жүйесін реформалау, судьялар, соттар, Тəжікстан, Түрікменстан, Өзбекстан,Орталық Азия.
Саяпин С.В. «Критический анализ, строгая дисциплина и персональная ответственность»: размышления об усилении независимости судебной власти в Центральной Азии. Несмотря на то, что Конституции и соответствующие законы всех государств Центральной Азии содержат гарантии независимости судебной власти, некоторые государства региона разместились во второй половине рейтинга независимости судебной власти за 2017 – 2018 годы, опубликованного Всемирным Экономическим Форумом. В статье рассматриваются некоторые препятствия независимости судебной власти в регионе – в частности, коррупция, структурные связи между судебной системой и правоохранительными органами, срок полномочий судей и влияние исполнительной ветви власти, – и предлагаются возможные пути преодоления таких препятствий. Основой для анализа являются фактические данные, акты законодательства, соответствующие рекомендации международных организаций, а также мнения специалистов. Особо подчеркивается академическая квалификация кандидатов в судьи и роли международного права и сравнительного правоведения в профессиональном кругозоре судей. Качество осуществления правосудия имеет значение не только для разрешения конкретных споров между физическими и юридическими лицами, но и в более общем смысле – для улучшения социального благополучия, социального и экономического развития государств. Соответственно, повышение независимости судебной власти должно быть одним из важнейших приоритетов государств Центральной Азии. Эта цель может быть достигнута путем долгосрочного назначения на судейские должности кандидатов из числа наиболее квалифицированных и опытных адвокатов по гражданским, семейным и уголовным делам, а также существенного улучшения материального обеспечения судей. Ключевые слова: Казахстан, коррупция, Кыргызстан, независимость, реформа судебной системы, судьи, суды, Таджикистан, Туркменистан, Узбекистан, Центральная Азия.
Читать статью

В статье в хронологическом контексте рассматриваются узловые политические, организационные и правовые вопросы формирования системы противодействия коррупции в Республике Казахстан за годы государственной независимости. Отдельному анализу подвергнуты конституционные основы противодействия коррупции. Выделяются ключевые закономерности и промежуточные итоги этого процесса в разрезе каждого из раскрываемых вопросов. Ключевые слова: коррупция, противодействие коррупции, Послания Президента Республики, Национальное Бюро, государственная служба, правоохранительные органы, общественные советы.
Қоғамов М.Ш.  Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің ұлттық жүйесі: саяси, ұйымдастырушылық және құқықтық негізі. Мақалада хронологиялық мәнмәтінде тәуелсіздік жылдары Қазақстан Республикасында сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жүйесін қалыптастырудың түйінді саяси, ұйымдастырушылық және құқықтық мәселелері қарастырылады. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің конституциялық негізіне жеке талдау жасалған. Қарастырылған мәселелердің әрқайсысы тұрғысынан осы үдерістіңбасты заңдылықтары мен аралық нәтижелері атап көрсетіледі. Түйінді сөздер: сыбайлас жемқорлық, сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес, Қазақстан Республикасы Президентінің Жолдауы, Ұлттық бюро, мемлекеттік қызмет, құқық қорғау органдары, қоғамдық кеңестер.
Kogamov M. The national system of anti-corruption: political, organizational and legal framework. The article examines key legal and political issues and organizational matters of forming anti-corruption system in independent Kazakhstan in chronological order. Separate analysis is made on the constitutional framework for anti-corruption. As a result key trends and interim results of forming process are highlighted. Keywords: corruption; anti-corruption; Messages of the President of the Republic; National Bureau; public service; law-enforcement agencies; public councils.
Читать статью

В статье сформулированы положения и рекомендации, мнаправленные на повышение эффективности борьбы с коррупцией в Казахстане на основе социально-психологической и правовой оценки феномена коррупции. Проблемные вопросы рассмотрены под углом зрения современных жизненных реалий и поиска путей совершен-ствования действующего уголовного законодательства, регламентирующего ответственность за коррупционные деяния. Выдвинуты предложения, содержащие конкретные меры, направленные на формирование в обществе антикоррупционного иммунитета посредством установления обязанности неукоснительного соблюдения принципа меритократии, правил эргономики в решении вопросов, связанных с отбором претендентов на работу в сферу государственной службы и квазигосударственного сектора. В свою очередь, в основе правовых и морально-этических принципов, образующих антикоррупционный иммунитет, находится активная антикоррупционная настроенность общества, высокое правосознание граждан. Сюда же следует отнести и понятие совести человека, составными частями которой следует признавать такие человеческие качества как скромность, справедливость и доброта. Для активизации противодействия коррупции необходимо совершенствовать действующее  законодательство, ужесточить предъявляемые к претендентам на работу в госаппарат требования, содержащие комплекс соответствующих современным реалиям вопросов, охватывающих возможность оценки профессиональных, нравственных и патриотических качеств лица. Ключевые слова: противодействие коррупции; принцип меритократии; справедливость; криминолоидные коррупционеры; провокационно-подстрекательские деяния. 
Нұртаев Р.Т. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылды одан əрі белсендіре түсу туралы. Мақалада сыбайлас жемқорлық феноменіне дұрыс əлеуметтік-психологиялық жəне құқықтық баға беру негізінде Қазақстандағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің тиімділігін арттыруға бағытталған ережелер мен ұсыныстар тұжырымдалған. Мəселелі сұрақтар бүгінгі күн болмысы жəне сыбайлас жемқорлық іс-əрекеттер үшін жауаптылықты реттейтін қолданыстағы қылмыстық заңнаманы жетілдіру жолдарын анықтау тұрғысынан қарастырылған. Мемлекеттік қызмет жəне квазимемлекеттік сектор салаларындағы қызметтерге үміткерлерді іріктеуге байланысты сұрақтарды шешкенде меритократия принципін, эргономика ережелерін мүлтіксіз сақтау міндеттерін бекіту арқылы қоғамда сыбайлас жемқорлыққа қарсы иммунитетті қалыптастыруға бағытталған нақты іс-шаралардан тұратын ұсыныстар берілген. Өз кезегінде, сыбайлас жемқорлыққа қарсы иммунитетті құрайтын құқықтық жəне моральдық-этикалық принциптер негізінде қоғамның сыбайлас жемқорлыққа қарсы көңіл-күйі, азаматтардың жоғары құқықтық санасы жатыр. Сонымен қоса, сыпайылық, əділділік жəне мейірімділік сияқты адами қаситтерден тұратын ар-ұжданды да жатқызу керек. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылды белсендіре түсу үшін қолданыстағы заңнаманы жетілдіру керек, мемлекеттік аппараттағы қызметке үмірткерлерге қойылатын олардың кəсіби, адамгершілік жəне отансүйгіштік қасиеттерін бағалау мүмкіндіктерін қамтитын заманауи сұрақтар кешенінен тұратын талаптарды қатаңдату қажет. Тірек сөздер: сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл; меритократия принципі; əділдік; криминолоидтық жемқорлар; арандатушы-азғырушы əрекеттер.
Nurtayev R.T. On further intensification of the fight against corruption. The article formulates provisions and recommendations aimed at improving the effectiveness of the fight against corruption in Kazakhstan on the basis of the correct sociopsychological and legal assessment of the phenomenon of corruption. Problematic issues are examined from the perspective of modern life realities and the search for ways to improve the current criminal law governing liability for corruption. The author has proposed some specific measures aimed at creating anti-corruption immunity in society by establishing the obligation to strictly observe the principle of meritocracy, ergonomics rules in resolving issues related to the selection of candidates for work in the public service and quasi-public sector. In its turn, the basis of the legal, moral and ethical principles that form the anti-corruption immunity is an active anti-corruption mood of society, a high legal awareness of citizens. This also includes the concept of human conscience, the constituent parts of which should recognize such human qualities as modesty, justice and kindness. In order to intensify the fight against corruption, it is necessary to improve the current legislation, to tighten the requirements for candidates to work in the state apparatus, containing a set of issues relevant to modern realities, covering the possibility of assessing the professional, moral and patriotic qualities of a person. Keywords: anti-corruption; meritocracy principle; justice; criminoloid corrupt officials; provocative inflammatory acts.
Читать статью

Мақалада автор Қазақстан Республикасының ішкі істер органдарында біртұтас тұжырымдамаға біріккен, жемқорлыққа ұйымдастырушылық-құқықтық қарсы тұрудың барынша басым бағыттарын көрсетеді. Әрбір ұсынылған бағыттар бойынша автор өзінің жүзеге асырылуын талап ететін негізгі идеялар мен жасалатын іс-шаралардың тиімділігін өлшейтін критерийді тұжырымдайды. Сонымен қатар, автор проблемалардың негізгі бөлігі ішкі істер органдарының қызметінің дұрыс емес және тиімсіз ұйымдастыру саласында кездесетінін ескере отырып, заң деңгейінде өзгерістердің аз болуын талап ететін позицияны негіздейді. Түйінді сөздер: мемлекет, үкімет, құқық, заң, ғылым, сот, заң шығару, полиция, жемқорлық, халықаралық.
Сәлкебаев Т. С.: Концепция организационно-правового противо-действия коррупции в органах внутренних дел Республики Казахстан. В настоящей статье автор обозначает наиболее приоритетные направления организационно-правового противодействия коррупции в органах внутренних дел Республики Казахстан, объединенных в единую концепцию. По каждому из предлагаемых направлений автором сформулированы основные идеи, требующие своей реализации и критерии измерения эффективности осуществляемых мероприятий. Кроме того, автором обосновывается позиция, согласно которой, на законодательном уровне требуется минимум изменений, тогда как основная часть проблем сосредоточена в области неправильной и неэффективной организации деятельности органов внутренних дел. Ключевые слова: Республика, правительство, государство, право, закон, наука, суд, законодательный, полиция, коррупция, международный.
Sаlkebaev T.: Conception of organized legal counteraction of corruption in the agencies of internal affairs of Republic of Kazakhstan. In the given article the author designates the most priority directions of organized legal counteraction of corruption in the agencies of internal affairs of the Republic of Kazakhstan, incorporated in single conception. On each of the offered directions the author is set forth basic ideas requiring the realization and criterion of effective measuring of carried out events. In addition, an author is ground position according to it a minimum of changes is required at legislative level, while basic part of problems is concentrated in area of wrong and activity uneffective organization of agencies of internal affairs. Keywords: Republic, government, state, right, law, science, court, legislative, police, corruption, international.
Читать статью

(kshakirov1954@mail.ru)
Предлагаемая статья имеет целью показать, что существующая в Казахстане законодательная база научной (юридической) экспертизы законопроектов представляется неудовлетворительной, поскольку регламентирована в рамках Закона РК «О правовых актах», имеющего иное, более широкое предназначение, и не обеспечивающего решение основных её задач. В статье констатируется недостаточная урегулированность ряда положений приведенного закона, регламентирущих научные экспертизы законопроектов, в частности, на примере научной антикоррупционной экспертизы показано как нормы анализируемого закона и подзаконных актов фактически сводят на нет её изначальное предназначение. Новизна публикации состоит в том, что в ней обосновывается необходимость нового подхода к правовой регламентации научной экспертизы законопроектов в Казахстане посредством разработки самостоятельного Закона РК «О научной экспертизе нормативных правовых актов», обусловленного потребностью дальнейшего развития её организации и проведения, а также в итоговом выводе о необходимости разработки на этой основе общей теории научных экспертиз законопроектов по аналогии с положениями науки судебной экспертологии. Ключевые слова: правовая экспертиза, антикоррупционная экспертиза, судебная экспертиза, нормативный правовой акт, проект, законодательство, регламентация, закон, подзаконный акт, судебная экспертология.

Для цитирования и библиографии: Шакиров К.Н. О необходимости нового подхода к оценке научной экспертизы законопроектов в Республике Казахстан // Право и государство. 2021. № 1 (90). – С. 15-28. DOI: 10.51634/2307-5201_2021_1_15

Шакиров Қ.Н. Қазақстан Республикасында заң жобаларының ғылыми сараптамасын бағалауда жаңа ұстанымның қажеттілігі туралы. Ұсынылып отырған мақала Қазақстандағы заң жобаларына ғылыми (құқықтық)сараптама жүргізудің қолданыстағы заңнамалық базасының қанағаттанарлықсыз екендігін көрсетуге бағытталған, өйткені ол əуел бастан басқа, əлдеқайда кеңірек, мақсат көздейтін жəне оның бастапқы міндеттерінің шешілуін қамтамасыз етпейтін «Құқықтық актілер туралы» ҚР Заңының шеңберінде реттеледі. Мақалада аталған заңның заң жобаларының ғылыми сараптамасын айқындайтын бірқатар ережелерінің жеткіліксіз реттелгендігі, атап айтқанда, сыбайлас жемқорлыққа қарсы ғылыми сараптама мысалында талданып отырған заң мен заңға тəуелді актілердің нормалары оның бастапқы мақсатын іс жүзінде жоққа шығаратыны көрсетілген. Жарияланымның жаңашылдығы «Нормативтік құқықтық актілерге ғылыми сараптама жасау туралы» дербес ҚР Заңын əзірлеу арқылы Қазақстанда заң жобаларына ғылыми сараптама жүргізуді құқықтық реттеуде жаңа ұстанымның қажеттілігі негізделуінен көрінеді, бұл оны ұйымдастыру мен іске асыруды одан əрі дамыту мақсатымен айқындалады, сондай-ақ осы негізде сот сараптамасы ғылымының ережелеріне ұқсас заң жобаларын ғылыми сараптамадан өткізудің жалпы теориясын əзірлеу қажеттігі туралы қорытынды тұжырымнан көрінеді. Тірек сөздер: құқықтық сараптама, сыбайлас жемқорлыққа қарсы сараптама, сот сараптамасы, нормативтік құқықтық акт, жоба, заңнама, реттеу, заң, заңға тəуелді актілер, сот сараптамасы.
Shakirov K.N. On the need for a new approach to the assessment of scientific expertise of draft laws in the Republic of Kazakhstan. The proposed article aims to show that the existing legal basis for scientific (legal) examination of draft laws in Kazakhstan is unsatisfactory, since it is regulated within the framework of the Law of the Republic of Kazakhstan «On Legal Acts», which initially has another, broader purpose, and does not ensure the solution of its initial tasks. The article states the insufficient regulation of some provisions of the aforementioned law governing the scientific expertise of draft laws. For instance, on the example of scientific anticorruption expertise, it is shown how the norms of the analyzed law and by-laws actually defeat its original purpose. The novelty of the publication consists in substantiating the need for a new approach to the legal regulation of the scientific examination of draft laws in Kazakhstan through the development of an independent Law of the Republic of Kazakhstan «On scientific examination of regulatory legal acts», determined by the need for further development of its organization and implementation, as well as in the final conclusion on the need to develop on this basis a general theory of scientific expertise of draft laws by analogy with the provisions of forensic expertology. Key words: legal expertise, anti-corruption expertise, forensic expertise, normative legal act, draft, legislation, regulation, law, by-law, forensic expertology.
Читать статью

Рассмотрено упразднение научной антикоррупционной экспертизы в Республике Казахстан, которая являлась одной из превентивных мер борьбы с коррупциогенными факторами. Данная процедура была упразднена в 2014 году в рамках оптимизации документооборота и разграниченя полномочий государственных органов. В результате этих изменений, в данный момент, выявление коррупциогенных причин и условий в проектах нормативных правовых актов проводится Министерством юстиции в рамках комплексной юридической экспертизы основным предметом которой является юридико-лингвистическая составляющая. Восстановление практики научной антикоррупционной экспертизы нормативных правовых актов, по мнению авторов статьи, будет способствовать предотвращению коррупционных правонарушений со стороны должностных лиц и усовершенствует законотворческую деятельность в Республике Казахстан. Ключевые слова: антикоррупционная экспертиза нормативных правовых актов, коррупциогенные факторы, научная экспертиза, борьба с коррупцией, независимые эксперты, Стамбульский план действий ОЭСР, антикоррупционная политика.
Турецкий Н.Н., Аманбеков Т.Н. Нормативтік құқықтық актілерге сыбайлас жемқорлыққа қарсы сараптама қажеттігі туралы. Мақалада сыбайлас жемқорлықты туындататын факторларға қарсы алдын алушылық шаралардың бірі болып табылатын Қазақстан Республикасындағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы ғылыми сараптамадан бас тарту мəселесі қарастырылған. Бұл рəсім 2014 жылы құжат айналымын оңтайландыру жəне мемлекеттік органдардың өкілеттігін айқындау аясында жойылды. Осы өзгерістердің нəтижесінде қазіргі кезде нормативтік құқықтық актілердің жобаларында сыбайлас жемқорлықты туындататын себептер мен жағдайларды анықтау Əділет министрлігімен кешенді құқықтық сараптама аясында жүзеге асырылады. Бұл ретте осы сараптамада əрбір норма немесе ережені мұқият қарастыру көзделмеген, ал сараптаманың негізгі пəні құқықтық-лингвистикалық құрамдасы болып табылады. Мақала авторларының пікірі бойынша, нормативтік құқықтық актілерге сыбайлас жемқорлыққа қарсы сараптама жүргізу тəжірибесін қайта қалпына келтіру лауазымды адамдар тарапынан сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтардың алдын алуға жəне Қазақстан Республикасында заңшығарушылық қызметті жетілдіруге ықпал етеді. Тірек сөздер: нормативтік құқықтық актілерге сыбайлас жемқорлыққа қарсы сараптама, сыбайлас жемқорлықты туындатушы факторлар, ғылыми сараптама, сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес, тəуелсіз сарапшылар, ЭЫДҰ Стамбул іс-қимыл жоспары, сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясат.
Turetsky N., Amanbekov T. On the need for anti-corruption expertise of regulatory legal acts. The article focuses on the elimination of scientific anti-corruption expertise in the Republic of Kazakhstan, which was one of the most effective preventive measures against the factors leading to corruption. This procedure was abolished in 2014 as a part of the document flow optimization process and delineation of responsibilities between state bodies. As a result of these changes, at the moment, the identification of corruption-related causes and conditions in the drafts of regulatory legal acts is carried out by the Ministry of Justice as part of a comprehensive legal review. At the same time, in this legal review, there is no methodical consideration of each norm or provision, while the main subject of the legal review is the legal-linguistic component. Restoration of the practice of scientific anticorruption expertise of regulatory legal acts will contribute to the prevention of corruption offenses by officials and improve legislative activity in the Republic of Kazakhstan. Keywords: anti-corruption expertise of regulatory legal acts, corruption factors, scientific expertise, fight against corruption, independent experts, OECD Istanbul Action Plan, anti-corruption policy.
Читать статью

На сегодняшний день коррупция является одной из самых острых проблем, препятствующих экономическому, социальному и правовому развитию Республики Казахстан. В данной статье рассматриваются: (1) существующее антикоррупционное законодательство Республики Казахстан (РК), (2) результаты опроса населения РК, (3) судебная практика РК, а также (4) опыт Грузии, Украины, Дании и Сингапура по противодействию коррупции. В конце статьи предлагаются рекомендации по улучшению законодательства и мер по борьбе с коррупцией в Республике Казахстан. Ключевые слова: коррупция, противодействие коррупции, антикоррупционное законодательство, судебная ьпрактика, рекомендации, эффективные меры, опыт, Республика Казахстан, Грузия и Украина.
Әлiманов Ж.Ж., Райханова Ә.Ж. Қазақстан Республикасындағы сыбайлас жемқорлық деңгейін қалай төмендетуге болады? Шетелдік мемлекеттердің тәжірибесіне негізделген ұсыныстар. Қазіргі таңда сыбайлас жемқорлық Қазақтан Республикасының экономикалық, әлеуметтік және құқықтық дамуына кедергі болып отырған өзекті мәселелердің бірі. Бұл мақалада: (1) Қазақстан Республикасының қазіргі сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнамасы, (2) Қазақстан Республикасы азаматтарына ұсынылған сауалнама нәтижелері, (3) Қазақстан Республикасының сот тәжірибесі, (4) Грузия, Украина, Дания, Сингапур мемлекеттерінің сыбайлас жемқорлыққа қарсы қолданылатын іс-шаралары қаралады. Мақаланың соңында заңнаманы жетілдіру және сыбайлас жемқорлыққа қарсы бағытталған іс-шаралар бойынша ұсыныстар беріледі. Түйін сөздер: сыбайлас жемқорлық, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл, сот тәжірибесі, ұсыныстар, сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнама, тәжірбие, тиімді шаралар, Қазақстан Республикасы, ҚР, Грузия, Украина.
Alimanov Zh., Raikhanova A. How to reduce corruption in the Republic of Kazakhstan. Recommendations based on the anticorruption measures of other countries and local context. Nowadays, corruption is one of the most painful problems, which impedes economic, social and legal development of the Republic of Kazakhstan. The article reviews (1) current anticorruption legislation of the Republic of Kazakhstan (RK), (2) survey results of the opinion of the RK population, (3) RK’s court practice, and (4) history of anticorruption measures of Georgia, Ukraine, Denmark and Singapore. The article provides recommendations on the improvement of the RK anticorruption legislation. Key words: corruption, fighting corruption, anticorruption legislation, court practice, recommendations, effective measures, experience, Kazakhstan, RK, Georgia, Ukraine.
Читать статью