(toksanbi@mail.ru) (raushankaspaeva@mail.ru)
По мнению авторов, значение языка, знание его форм и правил для правовой действительности столь велико, что с полным основанием можно обозначить его как метод права. Категориальное осмысление языка, его природы и сущности представляет то необходимое условие, которое позволяет исследователю, законодателю и правоприменителю семантически более точно выражать свои взгляды и намерения, обосновывать когнитивное поведение, быть ответственным за него. На основе языка формируются правовая культура и правосознание, философия и теория права, объективное право и правореализационная практика. Современный правовой кризис есть не что иное, как недооценка причин и методологических противоречий в сфере познания права, недостаточное понимание юриспруденцией: а) ключевых единиц философского познания - категорий «понятие», «гипотеза» и «теория»; б) языка как главного инструмента формализации права, его генеративных, репрезентативных и коммуникативных функций, языковых единиц; в) природы, идеи и ценности права, базовых юридических категорий и терминов. В частном плане слово (речевой оборот, неологизм) в работе представлено как самодостаточная и сложная моносистема - когнитивная «вещь в себе» (когнитивный феномен), состоящая из материи слова, смысла слова и меры слова. Такое триединство дает возможность юриспруденции увидеть структурную и смысловую общность слова и правовых понятий в их органическом единстве, как две стороны одного явления. В статье применительно к правовой действительности также раскрывается теория языковых игр Витгенштейна. Авторы исходят из того, что понимание данной теории позволяет избегать подмены понятий в правовых текстах, манипулирования мировоззрением и поведением добросовестных граждан. В работе обосновывается вывод, что от понимания природы и сущности языковых категорий и языковых игр напрямую зависит соблюдение законов логики, соответственно, качество правовой науки, правотворчества и правоприменения, цивилизованность общества в целом. Ключевые слова: язык как метод права, язык как способ репрезентации, формирования и реализации права, функции языка в юриспруденции, теория языковых игр, язык как система и феномен, языковые игры в юриспруденции.

Шиктыбаев Т.Т., Каспаева Р.С. Тіл құқықты репрезентациялау, құру жəне іске асыру əдісі ретінде. Авторлардың пікірінше, құқықтық болмыс үшін тілді, оның формалары мен ережелерін білудің маңызы орасан зор болғандықтан, оны құқық əдісі ретінде анықтауға болады. Тілді, оның табиғаты мен мəнін категориалдық түсіну зерттеушіге, заң шығарушыға жəне құқық қолданушыға өз көзқарастары мен ниеттерін семантикалық тұрғыдан дəлірек білдіруге, танымдық мінез-құлықты негіздеуге жəне оған жауап беруге мүмкіндік беретін қажетті шарт болып табылады. Тіл негізінде құқықтық мəдениет пен құқықтық сана, құқық философиясы мен теориясы, объективті құқық пен құқықты іске асыру практикасы қалыптасады. Қазіргі заманғы құқықтық дағдарыс - құқықты түйсіну саласындағы себептер мен əдіснамалық қайшылықтарды жете бағаламаудан басқа ештеңе емес. Құқықтануда мыналар жеткіліксіз дəрежеде түсініледі: а) философиялық танымның негізгі бірліктері - «ұғым», «гипотеза» жəне «теория» категориялары; б) құқықты, оның генеративті, репрезентативті жəне коммуникативті функцияларын формализациялаудың негізгі құралы ретіндегі тіл, тілдік бірліктер; в) құқықтың табиғаты, идеялары мен құндылықтары, негізгі заңи категориялар мен терминдер. Нақты мағынада, мақалада сөз (сөйлеу оралымы, неологизм) өзін-өзі қамтамасыз ететін жəне күрделі моносистема - сөздің материясынан, сөздің мағынасынан жəне сөздің өлшемінен тұратын танымдық «зат» (танымдық құбылыс) ретінде ұсынылған. Мұндай үштік құқықтынауға сөздер мен құқықтық ұғымдардың құрылымдық жəне семантикалық ортақтығын олардың органикалық бірлігінде бір құбылыстың екі қыры ретінде көруге мүмкіндік береді. Мақалада құқықтық болмысқа қатысты Витгенштейннің тілдік ойындар теориясы да ашылады. Біз бұл теорияны түсіну құқықтық мəтіндердегі ұғымдарды алмастырудан, дүниетаным мен адал азаматтардың мінез-құлқымен айла-шарғылар жасаудан аулақ болуға мүмкіндік беретініне негізделеміз. Жұмыста логика заңдарының сақталуы, тиісінше, заң ғылымының, заң шығарудың жəне құқық қолданудың сапасы, тұтастай алғанда қоғамның өркениеті тілдік категориялар мен тілдік ойындардың табиғаты мен мəнін түсінуге тікелей байланысты деген тұжырым негізделген. Тірек сөздер: тіл құқық əдісі ретінде, тіл құқықты репрезентациялау, қалыптастыру жəне іске асыру тəсілі ретінде, құқықтанудағы тіл функциялары, тілдік ойындар теориясы, тіл жүйе жəне феномен ретінде, құқықтанудағы тілдік ойындар.

Shiktybayev T.T., Kaspayeva R.S. Language as a method of representation, creation and implementation of the law. According to the authors, the meaning of language, knowledge of its forms and rules for legal reality is so great that it can be rightfully designated as a method of law. The categorical comprehension of language, its nature and essence is the necessary condition that allows the researcher, legislator and law enforcement o cer to semantically more accurately express their views and intentions, justify cognitive behavior, and be responsible for it. On the basis of the language, legal culture and legal consciousness, philosophy and theory of law, objective law and practice of law are formed. The modern legal crisis is nothing more than an underestimation of the causes and methodological contradictions in the  eld of knowledge of law, insufficient understanding by jurisprudence of: a) the key units of philosophical knowledge - the categories of concept, hypothesis and theory; b) language as the main tool for formalizing law, its generative, representative and communicative functions, linguistic units; c) the nature, ideas and values of law, basic legal categories and terms. In particular, the word (speech turnover, neologism) is presented in the work as a self-sufficient and complex monosystem - a cognitive “thing-in-itself” (cognitive phenomena), consisting of the matter of the word, the meaning of the word and the measure of the word. Such a trinity makes it possible for jurisprudence to see the structural and semantic community of words and legal concepts in their organic unity, as two sides of one phenomena. The article also reveals Wittgenstein's theory of language games in relation to legal reality. We proceed from the fact that understanding this theory allows avoiding the substitution of concepts in legal texts, manipulation of the worldview and behavior of conscientious citizens. The paper substantiates the conclusion that the observance of the laws of logic, respectively, the quality of legal science, law-making and law enforcement, the civilization of society as a whole directly depends on understanding the nature and essence of language categories and language games. Keywords: language as a method of law, language as a way of representation, formation and implementation of law, functions of language in jurisprudence, theory of language games, language as a system and phenomena, language games in jurisprudence.

Для цитирования и библиографии: Шиктыбаев Т.Т., Каспаева Р.С. Язык как метод репрезентации, создания и реализации права // Право и государство. 2021. № 3 (92). – С. 128-141. DOI: 10.51634/2307-5201_2021_3_128 

Читать статью

В статье раскрываются основные положения философии права Л. И. Петражицкого как единства теории права и политики права. Подчеркивается, что в основании его философско-правового замысла лежит телеологическая гипотеза: целью социокультурной эволюции права является достижение общего блага. В статье рассматриваются разработанные ученым логические основания теории и политики права, эволюционная концепция правовой мотивации, объясняющая факт существования и эволюции правопорядка, а также происхождение социальной революции. Ключевые слова: Л. И. Петражицкий, философия права, политика права, справедливость, социокультурная эволюция права, общее благо, логические основания теории права, правопорядок, естественное право, интуитивное право, правовые эмоции.
Тимошина Е. В. : Л. И. Петражицкийдің құқықтық философиясы: құқық ортақ игіліктің түйсігі ретінде. Мақалада құқық теориясы мен құқық саясатының бірлігі ретінде Л. И. Петражицкийдің философия құқығының негізгі ережелері ашылады. Оның философиялық-құқықтық ой-санасының негізінде телеологиялық болжам жатқандығы атап көрсетіледі, яғни, құқықтың әлеуметтік – мәдени эволюциясының мақсаты ортақ игілікке қол жеткізу болып табылады. Мақалада ғалымның құқық теориясы мен саясатының логикалық негіздері, құқықтық уәждеменің эволюциялық тұжырымдамасы (құқықтық тәртіптің өмір сүру фактісі мен эволюциясын түсіндіретін), сондай-ақ әлеуметтік революцияның пайда болуы қарастырылады. Түйінді сөздер: Л. И. Петражицкий, құқық философиясы, құқық саясаты, әділдік, құқықтың әлеуметтік-мәдени эволюциясы, ортақ игілік, құқық теориясының логикалық негіздері, құқықтық тәртіп, табиғи құқық, интуитивті құқық, құқықтық эмоциялар.
Timoshina  E.: Legal philosophy of L. Petrazycki: law as intuition of welfare. The paper presents main provisions of L. Petrazycki's legal philosophy as unity of legal theory and policy of law. Author emphasizes that in the ground of his legal-philosophical idea lies theleologicalhypothesis, that the aim of social and cultural evolution of law is to attain the common good. The paper presents analysis of logical foundations of theory and policy of law, developed by Petrazycki, and evolutional conception of legal motivation, which explained the fact of existence and evolution of legal order and the origin of social revolution. Keywords: L. Petrazycki, legal philosophy, policy of law, justice, social and cultural evolution of law, common good, logical foundations of legal theory, legal order, natural law, intuitive law, legal emotions.
Читать статью

В статье рассматриваются взгляды видного французского просветителя Жан-Жака Руссо на сильное и «прочное» государство. В процессе определения силы государства ведущая роль отводится внутренним факторам: силе закона и устройству правительства. В статье также дается характеристика воззрений философа на формы правления и эффективность каждой из них. Ключевые слова: Жан-Жак Руссо, сильное государство, «прочность» государства, правительство, устройство правительства, сила закона, классификация законов, форма правления, демократия, аристократия, монархия. 
Каматова Д.М. Жан-Жак Руссоның саяси-құқықтық іліміндегі қуатты мемлекетті қалыптастыру шарттары туралы. Мақалада көрнекті француз ағартушысы Жан-Жак Руссоның қуатты және «берік» мемлекетке қатысты көзқарастары қарастырылады. Мемлекеттің қуаттылығын анықтайтын үдерісте заң күші мен үкімет құрылымы сияқты ішкі факторлар жетекші рөл атқарады. Сондай-ақ мақалада философтың басқару түрлері мен олардың әрқайсысының тиімділігі туралы пікірі сипатталады. Түйінді сөздер: Жан-Жак Руссо, қуатты мемлекет, мемлекет «беріктігі», үкімет, үкімет құрылымы, заң күші, заңдардың жіктелуі, басқару түрлері, демократия, аристократия, монархия.
Kamatova D.  On the Powerful State Forming Factors in the Political and Legal Doctrine of Jean-Jacques Rousseau. The following article deals with the views of the prominent French educator Jean-Jacques Rousseau on the powerful and solid state. In the course of determining the power of state the leading role is assigned to internal factors, such as power of law and structure of government. Moreover, the article touches upon the issue of forms of state and their efficiency in the doctrine of famous French philosopher. Keywords: Jean-Jacques Rousseau, powerful state, state «stability», government, structure of government, power of law, classification of law, forms of rule, democracy, aristocracy, monarchy.
Читать статью

Отказ от классической позитивистской идеи абсолютного суверена поставил перед юридическим позитивизмом ХХ в. проблему оснований обязательности права и его принудительной силы. В статье сопоставляются этическая (естественно-правовая) и юридическая (позитивистская) модели действительности (валидности) права. В рамках последней сравниваются аналитическая (Г. Кельзен) и эмпирическая (Г. Харт) интерпретации «основной нормы». Ключевые слова: юридический позитивизм ХХ в., скандинавский правовой реализм, оксфордская школа философии права, чистое учение о праве, действительность права, принуждение в праве, основная норма, Р. Алекси, Г. Кельзен, К. Оливекрона, Дж. Остин, Л.И. Петражицкий, А. Росс, Г. Харт.
Тимошина Е.В.  Суверендігі жоқ құқық: ХХ ғасырдың құқықтық позитивизміндегі құқықтың шынайылық мәселесі. Абсолютті сувереннің классикалық позитивистік идеясынан бас тарту ХХ ғасырдың құқықтық позитивизмінің алдына құқықтың міндеттілігі мен оның мәжбүрлеу күшін негіздеу мәселесін қойды. Мақалада құқық шынайылығының (анықтығының) этикалық (табиғи-құқықтық) және құқықтық (позитивистік) моделі салыстырылады. Соңғысының шеңберінде «негізгі нормалардың» аналитикалық (Г. Кельзен) және эмпирикалық (Г. Харт) түсіндірілуі қарастырылады. Түйінді сөздер: ХХ ғасырдың құқықтық позитивизмі, скандинавиялық құқықтық реализм, құқық философиясының оксфорд мектебі, құқық туралы таза ілім, құқықтың шынайылығы, құқықтағы мәжбүрлеу, негізгі норма, Р. Алекси, Г. Кельзен, К. Оливекрона, Дж. Остин, Л.И. Петражицкий, А. Росс, Г. Харт.
Timoshina E. Law without Sovereign: the Problem of Legal Validity of the Twentieth Century Legal Positivism. Rejection of the classic positivist notion of absolute sovereign put before the 20th century legal positivism the problem of foundation of obligatoriness of law and its coercive force. In the paper author compares ethical (of natural law) and legal (positivistic) outlines of the validity of law. In the framework of latter we can distinguish analytical (H. Kelsen) and empiric (H. Hart) interpretations of the «basic norm». Keywords: 20th century legal positivism, Scandinavian legal realism, Oxford School of legal philosophy, pure theory of law, validity of law, coercion in law, basic norm, R. Alexy, H. Kelsen, K. Olivecrona, J. Austin, L. Petrazhycki, A. Ross, H. Hart.
Читать статью

Автор в историческом разрезе рассматривает роль христианского богословия и католической церкви в появлении оппозиционных воззрений. Попытки идеологически доказать и практически реализовать господство церковной (духовной) власти над властью государственной (грешной и бренной) всегда вызывали определенное сопротивление в европейском обществе, появление противоположных точек зрения как внутри церкви, так и за ее пределами. Чем больше клерикалы старались обосновать превосходство своего властного идеала, тем всестороннее они раскрывали различие между церковью и государством. Идея светского государства сформировалась на основе таких альтернативных воззрений, и представляет собой антипод католическому клерикализму и теократии. По мнению автора, светским можно считать сильное и самодостаточное государство, независимое от любой конфессии, способное вести самостоятельную политику внутри страны и за ее пределами без опоры на религиозную идеологию и помощь какой бы то ни было религиозной организации. Ключевые слова: история политической мысли, религиозная мифология, дуализм религиозного сознания, секуляризация, отделение церкви от государства, светское государство, теология и политика, история и современность, христианство, европейское средневековье, папство, Византия, лютеранство, кальвинизм.
Лупарев Г.П. Батыс Еуропадағы зайырлы мемлекет идеясының діни-дүниетанымдық көздері мен діни алғышарттары // Құқық және мемлекет 2017. № 1-2 (74-75). Б. 138-155.
Автор христиан діні мен католик шіркеуінің оппозициялық көзқарастардың пайда болуындағы рөлін тарихи тұрғыда қарастырады. Шіркеу (діни) билігінің мемлекеттік биліктен (күнәлі және опасыз) үстемдігін идеологиялық түрде дәлелдеуге және іс жүзінде жүзеге асыруға талпынған әрекеттер әрқашан еуропалық қоғамда қарсылық тудырды, шіркеу ішінде де, сыртында да қарама-қайшы көзқарастардың пайда болуына алып келді. Көптеген клерикалдар өз билік идеалдарының артықшылығын негіздеуге тырысқан сайын, олар шіркеу мен мемлекет арасындағы айырмашылықты жан-жақты аша түсті. Зайырлы мемлекет идеясы осындай балама көзқарастар негізінде қалыптасты және католиктік клерикализм мен теократияға антипод болып табылды. Автордың пікірі бойынша, күшті және өзін-өзі қамтамасыз ететін, кез-келген конфессияға тәуелсіз, ел ішінде және сыртында діни идеологияға және қандай да бір діни ұйымның қолдауына қарамастан, дербес саясат жүргізуге қабілетті мемлекетті зайырлы деп санауға болады. Түйінді сөздер: саяси ойдың тарихы, діни мифология, діни сананың дуализмі, секуляризация, шіркеудің мемлекеттен бөлінуі, зайырлы мемлекет, теология және саясат, тарих және қазіргі заман, христиандық, еуропалық ортағасыр, папа кеңесі, Византия, лютерандық, кальвинизм.
Luparev G. The Origin of the Religious World Outlook and Theological Preconditions of the Secular State Ideas in Western Europe // Law and State 2017. № 1-2 (74-75).  P. 138-155.
The author considers the role of the Christian theology and the Catholic Church in appearance of the oppositional vision in a historical context. The attempts to prove ideologically and implement the dominance of the Church (spiritual) authority over the state power (sinful and mortal) in practice, have always raised a certain fight back on the side of the European society and caused the turn up of the opposite viewpoints within the Church and outside of it as well. The more the clerics tried to justify the superiority of their power ideal the more they exposed a comprehensive distinction in between state and the Church. A secular state idea has been originated on the bases of those alternative viewpoints and is the antipode to the Catholic clericalism and theocracy. According to the author any state could be considered as secular providing that it is strong, self-sufficient, free from any confession, capable to pursue an independent domestic and foreign policy
without relying on religious ideology and assistance of any religious organization. Key words: dualism of religious consciousness, secularization, separation of Church and state, secular state.
Читать статью