ФИЛОСОФИЯ ПРАВА
Дидикин А.Б. (Нур‑Султан) Моральные принципы и правовое поведение: анализ лингвистической концепции Ричарда Хэара. С. 6.
ПЕРЕВОДЫ РАБОТ ВЫДАЮЩИХСЯ ЗАРУБЕЖНЫХ УЧЕНЫХ
Ричард Хэар (Великобритания) Язык морали. Глава 1. Повелительное наклонение. Часть 4. Решения на основе принципа (перевод с английского – А.Б. Дидикин). С. 17.
МЕЖДУНАРОДНОЕ ПРАВО
Саяпин С.В. (Алматы) Международное право в Центральной Азии: теория и практика. С. 31.
ПРАВО И ПОЛИТИЧЕСКИЕ СИСТЕМЫ ЗАРУБЕЖНЫХ СТРАН
Викторова Э.Ю. (Москва, РФ) История развития теорий толкования норм права в США в XIX‑XX вв. С. 55.
Ingelkofer S. (Birmingham, Great Britain) Protection of Biodiversity in the Agricultural Act of the Federal Republic of Germany. С. 73.
ОБЗОРЫ ЛИТЕРАТУРЫ И РЕЦЕНЗИИ
Темірбеков Ж.Р. (Нұр‑Сұлтан) Құқық пен жасанды интеллект арақатынасы: кейбір зерттеулер. С. 83.
Abylaiuly A. (Nur‑Sultan) Book review: The Shanghai Cooperation Organization. Exploration of new horizons / ed. by Marochkin S., Bezborodov Yu. London: Routledge Taylor & Francis, 2022. – 262 p. С. 100.
МАЗМҰНЫ/CONTENTS. С. 108.
ИНФОРМАЦИЯ ДЛЯ АВТОРОВ. С. 109.

(s.sayapin@kimep.kz)
С момента обретения независимости в 1991 году государства Центральной Азии приобретают все большее влияние в качестве региональных и международных игроков. Они вступили в Организацию Объединенных Наций и несколько региональных организаций, такие как Содружество Независимых Государств (СНГ), Организация Договора о коллективной безопасности (ОДКБ), Шанхайская организация сотрудничества (ШОС) и Евразийский экономический союз (ЕАЭС). Международное право играет важную роль в этих процессах государственного строительства и региональной интеграции, однако его признание в качестве инструмента политики и академической дисциплины не является последовательным. В частности, остается проблемой налаживание системных связей между практикой международного права и его академическими исследованиями. Целью статьи является обзорный анализ избранных доктрин и соответствующей отраслевой практики международного права в Центральной Азии. Научная новизна статьи заключается в формулировании рекомендаций по дальнейшей имплементации и применению международного права в регионе. Краткие выводы: 1) государствам Центральной Азии следует систематически проанализировать их соответствующие потребности и приоритеты в сфере имплементации международного права и утвердить программные документы, регулирующие его имплементацию, по крайней мере, в среднесрочной перспективе; 2) необходим регулярный экспертный диалог между сообществом ученых-международников и государствами Центральной Азии; 3) преподавание международного права следует связывать с актуальными проблемами в регионе; 4) центральноазиатские школы международного права следует постепенно интегрировать в международное научное сообщество. Ключевые слова: Евразийский экономический союз (ЕАЭС); международные организации; международное право; Организация Договора о коллективной безопасности (ОДКБ); Организация Объединенных Наций, Содружество Независимых Государств (СНГ); Центральная Азия; Шанхайская организация сотрудничества (ШОС).

Саяпин С.В. Орталық Азиядағы халықаралық құқық: теория және практика. 1991 жылы тәуелсіздігін алған кезден бастап, Орталық Азия мемлекеттері үлкен ықпал ете алатын аймақтық және халықаралық ойыншыларға айналып отыр. Олар Біріккен ұлттар ұйымына және Тәуелсіз мемлекеттер достастығы (ТМД), Ұжымдық қауіпсіздік шарты ұйымы (ҰҚШҰ), Шанхай ынтымақтастық ұйымы (ШЫҰ), Еуразиялық экономикалық одақ (ЕАЭО) сияқты бірнеше аймақтық ұйымдарға енді. Халықаралық құқық мемлекеттік құрылыстың және аймақтық интеграцияның осы процестерінде маңызды рөл атқарады, бірақ оны саясат құралы және академиялық пән ретінде мойындау әлі де дәйекті емес. Атап айтқанда, халықаралық құқық практикасы мен оның академиялық зерттеулері арасында жүйелі байланыстар орнату проблема болып қалып отыр. Мақала мақсаты - Орталық Азиядағы халықаралық құқықтың таңдамалы доктриналары мен тиісті салалық практикасына шолу жасау. Мақаланың ғылыми жаңалығы аймақта халықаралық құқықты одан әрі имплементациялау мен қолдану жөніндегі ұсынымдарды тұжырымдау болып отыр. Қысқаша тұжырымдары: 1) Орталық Азия мемлекеттері өздерінің халықаралық құқықты имплементациялау саласындағы тиісті қажеттіліктері мен басымдықтарын жүйелі түрде талдап, болмағанда жақын болашақтағы  халықаралық  құқық  имплементациясын  реттейтін  бағдарламалық құжаттарды бекітуі керек; 2) халықаралық құқық ғалымдары қауымдастығы мен Орталық  Азия  мемлекеттері  арасында  тұрақты  сараптамалық  диалог  қажет;  3) халықаралық құқықты оқытуды аймақтық өзекті проблемалармен байланыстырған жөн; 4) Орталықазиялық халықаралық құқық мектептерін халықаралық ғылыми қауымдастыққа біртіндеп енгізген жөн. Тірек сөздер: Еуразиялық экономикалық одақ (ЕАЭО), халықаралық ұйымдар, халықаралық құқық, Ұжымдық қауіпсіздік шарты ұйымы (ҰҚШҰ), Біріккен ұлттар ұйымы, Тәуелсіз мемлекеттер достастығы (ТМД), Орталық Азия, Шанхай ынтымақтастық ұйымы (ШЫҰ).

Sayapin S. International Law in Central Asia: Theory and Practice. Since their independence in 1991, the States of Central Asia (Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan, Turkmenistan, Uzbekistan) have been gaining in significance as regional and international actors. They have joined the United Nations and a few regional organizations, such as the Commonwealth of Independent States (CIS), the Collective Security Treaty Organization (CSTO), the Shanghai Cooperation Organization (SCO), and the Eurasian Economic Union (EAEU). International law has been playing an important role in these state-building and integration processes, yet its acceptance as a policy tool and academic discipline has not always been consistent. The purpose of the article consists in providing an overview of selected doctrines and relevant practice of international law in Central Asia. The scholarly novelty of the article lies in the formulation of recommendations for the further implementation and application of international law in the region. Brief conclusions: 1) the States of Central Asia should systematically analyze their respective needs and priorities in the field of implementation of international law and enact policy documents governing its implementation, at least, in the medium term; 2) a regular expert dialogue is needed between the community of international law scholars and the States of Central Asia; 3) the teaching of international law should be placed in the context of current issues in the region; 4) Central Asian schools of international law should be gradually integrated into the international scholarly community. Keywords: Central Asia; Collective Security Treaty Organization (CSTO); Commonwealth of Independent States (CIS); Eurasian Economic Union (EAEU); international law; international organizations; Shanghai Cooperation Organization (SCO); United Nations.

Читать статью

(a_didikin@kazguu.kz)
Актуальность темы настоящей статьи обусловлена недостаточной изученностью проблематики аналитической метаэтики в современной юриспруденции и философии права. Метаэтика на протяжении XX столетия является важной основой переосмысления классических методов познания правовых явлений, в особенности лингвистических конструкций юридического языка. Рассматриваемая в статье лингвистическая концепция Ричарда Хэара, всемирно известного ученого, Председателя и многолетнего участника Аристотелевского общества в Великобритании, позволяет новаторски проанализировать структуру нормативных высказываний в языке морали и языке права. Предмет исследования заключается в анализе способов отображения моральных принципов и моральных предписаний в языке права. Цель работы состоит в теоретическом рассмотрении характера юридически значимого поведения с точки зрения его морально-этических оснований. Новизна темы обусловлена отсутствием в учебной и научной литературе исследований о специфике проявления прескриптивных конструкций языка морали в области права и регулирования правового поведения, а также глубинного анализа конструкций юридического языка в его взаимоотношении с языком этики. В качестве методов исследования применялись как философские подходы, основанные на принципах и идеях аналитической философии (методы лингвистического анализа языковых конструкций), так и общенаучные методы познания (анализ и синтез, абстрагирование и идеализация, индуктивное обобщение), специальные юридические методы (формально-юридический метод толкования нормативных предписаний). Основные выводы статьи заключаются в раскрытии ключевых аргументов концепции нормативных предписаний языка морали, сформулированной британским мыслителем Р. Хэаром. Обосновано, что по аналогии с правовыми высказываниями в языке морали также содержатся нормативные моральные предписания, которые имеют императивный характер, а значит определяют сущность и последствия совершаемых действий субъектом. Такое разделение императивов в языке не позволяет оценивать их с позиции истинности или ложности, так как они мотивируют и регулируют поведение субъекта, а не просто описывают его с точки зрения соответствия фактам. Другим значимым выводом из концепции Р. Хэара является возможность оценки правомерности и этической оправданности поступка с позиции принципа универсализуемости, позволяющего вписать совершенное действие в контекст ситуации и внешних условий поведения субъекта. В отличие от категорического императива И. Канта данный принцип эмпирически подтверждает соответствие или несоответствие правового поведения лица нормативно установленным моральным и правовым предписаниям, имеющим специфическую грамматическую форму в языке. Автором статьи представлен перевод части 4 «Решения на основе принципа» главы 1 «Повелительное наклонение» книги Ричарда Хэара «Язык морали», наиболее репрезентативно иллюстрирующей идейную позицию и взгляды всемирно известного ученого. Ключевые слова: язык морали; язык права; прескриптивные языковые конструкции; оценочные суждения; моральные предписания; моральные принципы; правовое поведение; Р. Хэар.

Дидикин А.Б. Моральдық принциптер мен құқықтық жүріс-тұрыс: Ричард Хэардың лингвистикалық тұжырымдамасын талдау. Бұл мақала тақырыбының өзектілігі қазіргі заңтану мен құқық философиясында аналитикалық метаэтика проблемасының жеткіліксіз зерттелуіне байланысты. ХХ ғасырдағы метаэтика құқықтық құбылыстарды, әсіресе заңдық тілдің лингвистикалық құрылымдарын танудың классикалық әдістерін қайта қарастырудың маңызды негізі болды. Мақалада қаралып отырған әлемге әйгілі ғалым, Ұлыбританиядағы Аристотель қоғамының төрағасы және көпжылдық қатысушысы Ричард Хеардың лингвистикалық тұжырымдамасы мораль тілі мен құқық тіліндегі нормативтік мәлімдемелердің құрылымын жаңаша талдауға мүмкіндік береді. Зерттеу пәні құқық тілінде моральдық принциптер мен моральдық ережелерді көрсету тәсілдерін талдаудан тұрады. Жұмыстың мақсаты - маңызды заңды мінез-құлықтың сипатын оның моральдық-этикалық негіздері тұрғысынан теориялық қарастыру. Тақырыптың жаңалығы оқу және ғылыми әдебиеттерде құқық пен құқықтық жүріс-тұрысты реттеу саласында мораль тілінің прескрептивті құрылымдары көрінуі ерекшеліктері туралы зерттеулердің, сондай-ақ заңдық тілдің этика тілімен қарым-қатынасындағы құрылымын терең талдаудың жоқтығымен байланысты болып отыр. Зерттеу әдістері ретінде аналитикалық философияның принциптері мен идеяларына негізделген философиялық тәсілдер (тілдік құрылымдарды лингвистикалық талдау әдістері), сонымен қатар, танымның жалпы ғылыми әдістері (талдау және синтез, абстракция және идеализация, индуктивті жалпылау), арнайы құқықтық әдістер (нормативтік талаптарды түсіндірудің ресми-құқықтық әдісі) қолданылды. Мақаланың негізгі тұжырымдары британдық ойшыл Р. Хэар қалыптастырған мораль тілінің нормативтік ережелері тұжырымдамасының негізгі аргументтерін ашудан тұрады. Мораль тілінде де құқықтық мәлімдемелер секілді императивті сипатқа ие нормативтік моральдық ережелер бар, яғни субъект жасаған әрекеттердің мәні мен салдарын айқындайды. Тілдегі императивтердің мұндай бөлінуі оларды шындық немесе жалғандығы тұрғысынан бағалауға мүмкіндік бермейді, өйткені олар субъектінің жүріс-тұрысын фактілерге сәйкестік тұрғысынан сипаттап қана қоймайды, оларды ынталандырады және реттейді. Р. Хэар тұжырымдамасынан жасалған тағы бір маңызды қорытынды - бұл әрекеттің құқыққа сәйкестігі мен этикалық негізділігін әмбебаптылық принципі тұрғысынан бағалау мүмкіндігі, ол принцип мінсіз әрекетті жағдайдың мән-мәтіні мен субъект жүріс-тұрысының сыртқы жағдайларына сәйкес келтіруге мүмкіндік береді. И. Канттың категориялық императивінен айырмашылығы, бұл принцип адамның құқықтық жүріс-тұрысының белгілі бір ерекше грамматикалық формасы бар, нормативтік белгіленген моральдық және құқықтық ережелерге сәйкестігін немесе сәйкес еместігін эмпирикалық түрде растайды. Мақала авторы әлемге әйгілі ғалым Ричард Хэардың «Мораль тілі» кітабындағы оның идеялық ұстанымы мен көзқарастарын анығырақ көрсететін 1-тарауы «Бұйрық райдың» «Принципке негізделген шешімдер» атты 4-бөлімін аударып ұсынып отыр. Тірек сөздер: мораль тілі, құқық тілі, прескриптивті тілдік құрылымдар, бағалау пікірлері, моральдық ережелер, моральдық принциптер, құқықтық жүріс-тұрыс, Р. Хэар.

Didikin A.B. Moral Principles and Legal Behavior: An Analysis of Richard Hare’s Linguistic Conception. The relevance of the topic of this paper is due to the insufficient study of the problems of analytical meta-ethics in modern jurisprudence and philosophy of law. Meta-ethics during the XX century is an important basis for rethinking the classical methods of cognition of legal phenomena, especially linguistic constructions of the legal language. The linguistic conception considered in the article by Richard Hare, a world-famous scientist, Chairman and long-term participant of the Aristotelian Society in the UK, allows us to innovatively analyze the structure of normative statements in the language of morality and the language of law. The subject of the study is the analysis of ways to display moral principles and moral prescriptions in the language of law. The purpose of the work is to theoretically consider the nature of legally significant behavior from the point of view of its moral and ethical grounds. The novelty of the topic is due to the lack of research in the educational and scientific literature on the specifics of the manifestation of prescriptive constructions of the language of morality in the field of law and regulation of legal behavior, as well as in-depth analysis of the constructions of the legal language in its relationship with the language of ethics. Both philosophical approaches based on the principles and ideas of analytical philosophy (methods of linguistic analysis of language constructions) and general scientific methods of cognition (analysis and synthesis, abstraction and idealization, inductive generalization), special legal methods (formal legal method of interpretation of normative prescriptions) were used as research methods. The main conclusions of the paper are to reveal the key arguments of the concept of normative prescriptions of the language of morality formulated by the British thinker R. Hare. It is proved that, by analogy with legal statements, the language of morality also contains normative moral prescriptions, which are imperative in nature, and therefore determine the essence and consequences of the actions performed by the subject. This separation of imperatives in language does not allow us to evaluate them from the position of truth or falsity, since they motivate and regulate the behavior of the subject, and not just describe it from the point of view of conformity with facts. Another significant conclusion from R. Hare’s conception is the possibility of assessing the legality and ethical justification of an act from the standpoint of the principle of universalizability, which allows to fit the committed action into the context of the situation and external conditions of the subject’s behavior. In contrast to the Kant’s categorical imperative this principle empirically confirms the conformity or inconsistency of a person’s legal behavior with the normatively established moral and legal prescriptions that have a specific grammatical form in the language. The author of the paper presents a translation of part 4 “Decisions of the Principle” of chapter 1 “Imperative Mood” of Richard Hare’s book “The Language of Morals”, which most representatively illustrates the ideological position and views of the world-famous scientist. Keywords: the language of morality; the language of law; prescriptive language constructions; value judgments; moral prescriptions; moral principles; legal behavior; R. Hare.

Читать статью

Читать статью

(viktorova.eleonora@gmail.com)
Толкование норм исторически является одним из важнейших институтов любой правовой системы: реализация замысла нормы права возможна только путем его предварительного уяснения и разъяснения, и нередко текст нормы не будет совпадать с выбранным правоприменителем толкованием, что особенно характерно для стран англо-саксонской правовой семьи. Объектом данного исследования являются теоретические основы и закономерности развития института толкования норм права в США в XIX-XX вв. Актуальность темы обусловлена пристальным вниманием мирового сообщества к методам и практике толкования норм права со стороны США, включая нормы международного права, а также нормы санкционного законодательства, в связи с чем становится необходимым уяснить истоки возникновения современных теорий толкования норм права в США; предмет исследования, таким образом, заключается в раскрытии исторических предпосылок толкования норм права в США в период XIX-XX вв., с целью выработки систематизированной классификации подходов к толкованию норм права в США; среди методов научного исследования были использованы историко-правовой метод, анализ, синтез, индукция и другие. Новизна исследования выражена в наличии всего нескольких работ на русском языке, касающихся проблематики теорий толкования норм права в США, в частности, диссертации, защищенной в 2019 году Викторовой Э.Ю. «Толкование норм права в Англии и США», которая по-прежнему является основной из исследовательских работ по данной проблематике. Краткие выводы: «борьба» общего права со статутным правом в XIX веке привела в США к формированию основных теорий толкования норм права - на базе текста закона и через поиск законодательного намерения, однако правовой прагматизм (реализм) занял главенствующую роль в дальнейшей истории развития института толкования норм права США, позволив теориям обрасти вспомогательными внутренними и внешними к тексту закона средствами и способами толкования - от текстуальных (лингвистических) до метода целеполагания. Тем не менее, толкование посредством поиска законодательного намерения по-прежнему используется политическими элитами США для достижения «необходимого» результата толкования. Широкое усмотрение, которым обладают судьи США при рассмотрении конкретных дел, может находить вполне обоснованные теоретические основы в исторической ретроспективе развития института толкования норм права, что не способствует правовой определенности и уверенности граждан США в том, какую именно теорию толкования выберет суд в конкретном деле. Ключевые слова: толкование норм права, США, общее право, статутное право, цель закона, Джеймс Кент, Фрэнсис Либер, Теодор Сэджвик, Роско Паунд, Оливер Уэнделл Холмс-младший.

Викторова Э.Ю. XIX-XX ғасырларда АҚШ-та құқық нормаларын түсіндіру теориясының даму тарихы. Нормаларды түсіндіру - тарихи тұрғыдан кез-келген құқықтық жүйенің маңызды институттарының бірі. Құқық нормасының мәнін жүзеге асыру оны алдын-ала түсіндіру және ұғындыру арқылы ғана мүмкін болады, ал көбінесе норманың мәтіні құқық қолданушы таңдаған түсіндірумен сәйкес келе бермейді, бұл әсіресе англо-саксондық құқықтық жүйе елдеріне тән. Бұл зерттеудің объектісі XIX-XX ғасырларда АҚШ-та құқық нормаларын түсіндіру институты дамуының теориялық негіздері мен заңдылықтары болады. Тақырыптың өзектілігі АҚШ-тың құқық нормаларын, соның ішінде халықаралық құқық нормаларын, сондай-ақ санкциялық заңнамасы нормаларын түсіндіру әдістері мен практикасына әлемдік қауымдастықтың мұқият назар аударуына байланысты, АҚШ-тағы құқық нормаларын түсіндірудің қазіргі заманғы теориялары пайда болуы көздерін түсіну қажеттілігіне байланысты болып отыр. Осылай, зерттеу тақырыбы АҚШ-та құқық нормаларын түсіндіру тәсілдерінің жүйеленген жіктелуін әзірлеу мақсатында, XIX-XX ғасырларда құқық нормаларын түсіндірудің тарихи алғышарттарын ашудан тұрады. Ғылыми зерттеу әдістерінің ішінде тарихи-құқықтық әдіс, талдау, синтез, индукция және басқалары қолданылды. Зерттеудің жаңалығы АҚШ-та құқық нормаларын түсіндіру теорияларының проблемаларына қатысты орыс тілінде бірнеше ғана еңбектің, атап айтқанда, осы проблема бойынша зерттеулердің ішінде негізгі болып саналатын, 2019 жылы Э.Ю. Викторова қорғаған «Англия мен АҚШ-та құқық нормаларын түсіндіру» атты диссертацияның болуынан көрінеді. Қысқаша тұжырымдар: XIX ғасырдағы жалпы құқықтың статут құқығымен «күресі» АҚШ-та құқық нормаларын түсіндірудің негізгі теорияларын - заң мәтіні негізінде түсіндіру және заңнамалық ниетті іздеуарқылы түсіндіру теорияларын қалыптастыруға әкелді. Алайда, құқықтық прагматизм (реализм) АҚШ-та құқық нормаларын түсіндіру институтының одан әрі даму тарихында негізгі рөл атқарды, бұл теорияларға заң мәтініне көмекші ішкі және сыртқы түсіндіру құралдары мен тәсілдеріне, яғни мәтіндік (лингвистикалық) әдістен бастап мақсат қою әдісіне дейін кеңеюге мүмкіндік берді. Алайда, заңнамалық ниетті іздеу арқылы түсіндіруді АҚШ саяси элиталары түсіндірудің «қажетті» нәтижесіне жету үшін қолданады. АҚШ судьяларының нақты істерді қарау кезінде кең мүмкіндігі заң нормаларын түсіндіру институтын дамытудың  тарихи  ретроспективасынан  толық  негізделген  теориялық  негіздерді таба алады, бұл АҚШ азаматтарының нақты жағдайда сот қандай түсіндіру теориясын таңдайтынына заңды анықтығы мен сенімділігіне ықпал етеді. Тірек сөздер: құқық нормаларын түсіндіру, АҚШ, жалпы құқық, статут құқығы, заңның мақсаты, Джеймс Кент, Фрэнсис Либер, Теодор Сэджвик, Роско Паунд, кіші Оливер Уэнделл Холмс.

Viktorova E.Yu. Development of the Interpretation of Legal Rules Theories in the USA in the 19th and 20th century. Theoretical foundations and patterns of development of the institution of interpretation of legal norms in the United States in the 19th century are studied. The relevance of the topic is due to the close attention of the world community to the methods and practice of interpreting legal norms by the United States, including international law, as well as sanctions legislation, in connection with which it becomes necessary to understand the origins of modern theories of interpretation of legal rules in the United States; the subject of the study, therefore, is to reveal the historical background for the interpretation of the legal rules in the United States during the 19th century, in order to develop a systematic classification of approaches to the interpretation thereof in the United States; among the methods of scientific research, the historical and legal method, analysis, synthesis, induction and others were used. The novelty of the research is expressed in the presence of only a few works in Russian language concerning the problems of theories of interpretation of the legal rules in the United States, in particular, the dissertation defended in 2019 by Viktorova E.Yu. «Interpretation of the Legal Rules in England and the USA», which is still the main research work on this issue. Main conclusions: the «struggle» of common law with statutory law in the 19th century led in the United States to the formation of the main theories of interpretation of the legal rules - based on the text of the law and through the search for legislative intention, however, legal pragmatism (realism) took a dominant role in the further history of the US legal interpretation. Still, interpretation by seeking legislative intent continues to be used by US political elites to achieve a «necessary» outcome of interpretation. Keywords: interpretation of legal rules, USA, common law, statutory law, search for the purpose of the law, James Kent, Francis Lieber, Theodore Sedgwick, Roscoe Pound, Oliver Wendell Holmes Jr.

Читать статью

(s.ingelkofer@bham.ac.uk)
This article focuses on the Agricultural Act of the Federal Republic of Germany. In the discussion the existing and relevant regulations that serve to protect biodiversity are examined. Firstly, the main issues and challenges of the Agricultural Act are identified. The core question here is how ecological common goods such as soil, water, air and climate and the effective protection of biodiversity, can be successfully protected, despite the land being used for agriculture. Article 20a of the Basic Law of Germany could provide an answer as it states, that a ‘State goal’ is to protect the ‘natural foundations of life’. Thus, the national legislature may be obliged to regulate the activities of the predominantly private operators in agriculture, as they have a direct impact on the ecological common goods listed above. The current gaps in the Agricultural Act are then specified and, in this context, the principle of ‘Good Professional Practice’ is discussed. This example shows that mere principles, as they exist today in the German legal system, are too vague and ineffective. Therefore, it is of crucial importance to formulate the requirements for agricultural land use as directly applicable obligations and the term ‘Good Professional Practice’ must be expanded on with concrete and binding content. Finally, suggestions are made as to how the Agriculture Act can achieve the protection of biodiversity more effectively. For example, the Fertilizer Act could be transferred to the Agriculture Act as well as the regulations concerning the use of plant protection products on agricultural land. Keywords: Federal Republic of Germany; environmental protection; biodiversity; climate change; agricultural land use in Germany; agricultural act; German basic law; principles of ‘good professional practice’; education and training; preventive controls.

Ингелькофер С. Германия Федеративтік Республикасының Ауылшаруашылығы туралы заңында биоәртүрлілікті қорғау. Бұл мақала Германия Федеративтік Республикасының Ауылшаруашылығы туралы заңына арналған. Соңғы жылдары әлемде биоәртүрліліктің күрт қысқаруы және оны қорғау саласындағы мемлекеттердің реттеуі жағдайында биоәртүрлілікті сақтау күн тәртібі өзекті бола түсуде. Автор Германиядағы осы мәселе бойынша негізгі мәселелерді және ауыл шаруашылығы туралы заңнаманы анықтады, сонымен қатар топырақ, су, ауа және климат сияқты жалпы экологиялық игіліктерді қалай сәтті қорғауға болатындығы, сондай-ақ жер ауылшаруашылығына пайдаланылғанына қарамастан биоәртүрлілікті тиімді қорғауға болатындығы түсіндірілді. Германия Негізгі заңының 20а-бабы «мемлекеттің мақсаты» «өмірдің табиғи негіздерін» қорғау екенін баса көрсете отырып, негізгі ұғымдарды реттейді. Осылайша, ұлттық заң шығарушы орган ауыл шаруашылығындағы жеке операторлардың қызметін реттеуге міндетті, өйткені олар жоғарыда аталған ортақ экологиялық игіліктерге тікелей әсер етеді. Сонымен қатар, зерттеу нәтижелерінің жаңалығы Германияның Ауылшаруашылығы туралы заңындағы олқылықтар алғаш рет көрсетіліп отырғандығында және осы тұрғыда «тиісті кәсіби практика» принципі талқыланды. Бұл мысал Германияның құқықтық жүйесінде қазіргі кездегі қарапайым принциптер тым бұлыңғыр және тиімсіз екенін көрсетеді. Сондықтан жерді пайдалануға қойылатын талаптарды тікелей қолданылатын міндеттемелер ретінде тұжырымдау өте маңызды, ал «тиісті кәсіби практика» термині нақты және міндетті мазмұнмен кеңейтілуі керек. Қорытындылай келе, Ауылшаруашылығы туралы заң арқылы биоәртүрлілікті қалай тиімді қорғауға болатындығы туралы ұсыныстар жасалады. Мақала соңында автор ауылшаруашылық жерлерін пайдалануға қарамастан, жалпы экологиялық игіліктерді, әсіресе биоәртүрлілікті қорғауды қалай қамтамасыз етуге болатынына назар аударады. Тірек сөздер: ГФР, қоршаған ортаны қорғау, биоәртүрлілік, климаттың өзгеруі, Германиядағы ауылшаруашылық жерлерін пайдалану, Ауылшаруашылығы туралы заң, Германия Негізгі заңы, «тиісті кәсіби практика» принциптері, білім беру және оқыту, алдын-ала бақылау.

Ингелькофер С. Защита биоразнообразия в Законе о сельском хозяйстве Федеративной Республики Германии. Данная статья посвящена законодательству Федеративной Республики Германии о сельском хозяйстве. Повестка сохранения биоразнообразия становится все более актуальной в мире в условиях его резкого сокращения и регулирование государств в сфере защиты биоразнообразия значительно пересматривается в последние годы. Автор определил основные проблемы в Германии по данному вопросу и законодательства о сельском хозяйстве, кроме того разъясняется, как можно успешно защитить общие экологические блага, такие как почва, вода, воздух и климат, а также обеспечить эффективную защиту биоразнообразия, несмотря на то, что земля используется для сельского хозяйства. Статья 20а основного закона Германии регламентирует основные понятия, подчеркивая, что «öелью государства» является защита «естественных основ жизни». Таким образом, наöиональный законодательный орган обязан регулировать деятельность преимущественно частных операторов в сельском хозяйстве, поскольку они имеют непосредственное влияние на экологические общие блага, перечисленные выше. Кроме того, новизна результатов исследования заключается в том, что впервые указываются существующие пробелы в законе о сельском хозяйстве Германии, и в этом контексте обсуждается принцип «надлежащей профессиональной практики». Этот пример показывает, что простые принципы в том виде, в каком они существуют сегодня в правовой системе Германии, слишком расплывчаты и неэффективны. Поэтому крайне важно сформулировать требования к землепользованию в качестве непосредственно применимых обязательств, а термин «надлежащая профессиональная практика» должен быть расширен конкретным и обязательным содержанием. В заключении вносятся предложения относительно того, как закон о сельском хозяйстве может обеспечить более эффективную защиту биоразнообразия. Автор в заключении основное внимание уделяет тому, как можно обеспечить защиту общих экологических благ, и особенно защиту биоразнообразия, несмотря на использование сельскохозяйственных земель. Ключевые слова: ФРГ; защита окружающей среды; биоразнообразие; изменение климата; использование сельскохозяйственных земель в Германии; Закон о сельском хозяйстве; Основной закон Германии; принципы «Надлежащей профессиональной практики»; образование и обучение; превентивный контроль.

Читать статью

(zh_temirbekov@kazguu.kz)
Мақаланың өзектілігі жасанды интеллект жүйелерін құқықтық реттеу саласындағы сұрақтар мен мәселелерді зерттеу қажеттілігімен байланысты. Зерттеудің мақсаты - жасанды интеллект жүйелерін құқықтық реттеудің жалпы мәселелері мен сұрақтарын қарастыруға арналған бірнеше заманауи ғылыми мақалаларға шолу жасау. Мақаланы дайындау барысында салыстырмалы әдіс, дедуктивті және индуктивті әдістер, анализ және синтез әдістері және басқа да зерттеу әдістері қолданылды. Шолу нәтижесінде жасанды интеллект технологиясының дамуы қазірдің өзінде адамның негізгі құқықтарына әсер ету деңгейіне жетті деген қорытынды жасауға болады. Сонымен қатар, заңгерлік қауымдастық жасанды интеллектке негізделген роботтарды адамгершілік және заңды құқықтардың иесі ретінде тану мүмкіндігін талқылауда. Жоғарыда айтылғандар болашақта жасанды интеллект технологияларының жетістіктері адамның интеллектуалдық қабілеттеріне тең болады немесе одан асып түседі деген болжаммен байланысты. Бұл жаңа түрдің - саналы роботтардың пайда болуына себеп болуы мүмкін. Бұның барлығы адамзаттың жаңа саналы түрмен симбиозда өмір сүруге бейімделу қажеттілігіне алып келеді. Алайда, мұндай қатар өмір сүру адамзат баласы үшін қандай нәтижеге ұласатыны белгісіз. Басқамен қатар, нормативтік реттеуді күшейту, құқықтық академиялық зерттеулерді жеделдету, жасанды интеллект жүйесін қолдану кезіндегі жағымсыз салдарларды бақылау қажеттілігі атап өтіледі. Құқықтық қызмет саласында жасанды интеллектті қолдануға келетін болсақ, қазіргі кезде бұл технология механикалық немесе қайталанатын әрекеттермен байланысты қызметте ғана сәтті қолданылады. Таным мен ойлау қажет болатын абстракция мен концептуалдаумен байланысты тапсырмаларды орындау жасанды интеллект үшін әлі де қиынға соғады. Қазіргі кезде жасанды интеллектті қылмыстың «ақылды» алдын-алуы үшін қолдануға тырысу әрекеттері әрқашан ойдағыдай нәтижелерді қамтамасыз етпейтіндігі белгілі болды. Заңды жауапкершілік саласында пилотсыз көлік құралдарының үлгісі негізінде, жасанды интеллект технологияларының көбеюімен қолданушылардан жауапкершілік «өндірушілерге» ауысады деп айтуға болады. Тірек сөздер: жасанды интеллект және құқық, жасанды интеллект, құқық, бетті тану, ұшқышсыз көлік, адамның негізгі құқықтары, құқықсубъекттілік, алгоритмдер, бағдарламалық код, машиналық оқыту.

Темирбеков Ж.Р. Право и искусственный интеллект: некоторые исследования. Актуальность статьи связана с необходимостью исследования проблем и вопросов в сфере правового регулирования систем искусственного интеллекта. Цель исследования - выполнить обзор нескольких научных статей, посвященных общим вопросам и проблемам правового регулирования систем искусственного интеллекта. В процессе подготовки статьи применялись такие методы исследования как сравнительный метод, дедуктивный и индуктивный методы, методы анализа и синтеза, и некоторые другие. В результате обзора можно сделать вывод, что с развитием технологий искусственного интеллекта их влияние на основные права человека будет только усиливаться. Кроме того, в юридическом сообществе обсуждаются вопросы о возможном признании роботов на базе искусственного интеллекта носителями моральных и юридических прав. Вышесказанное связано с прогнозом, что в будущем, достижения технологий искусственного интеллекта сравняются или даже превзойдут интеллектуальные способности человека, что может послужить причиной появления нового вида - разумных роботов. Это приведет к тому, что человечеству необходимо будет приспосабливаться жить с новым разумным видом существ в симбиозе. Однако неизвестно, каким может быть итог такого сосуществования для человеческой расы. Кроме прочего, отмечается необходимость усиления нормативного регулирования, акселерации правовых академических исследований, мониторинга негативных последствий в сфере использования и применения систем искусственного интеллекта. Что касается применения искусственного интеллекта в сферах юридической деятельности, то на сегодняшний день, данная технология успешно  применятся  лишь  в  юридических  задачах,  которые  связаны  с  механическими  или  повторяющимися  действиями.  Задачи,  связанные  с  абстрагированием и  концептуализацией,  где  необходимо  познание  и  мышление,  для  искусственного интеллекта все еще трудновыполнимы. Как выяснилось, отдельные попытки применения  искусственного  интеллекта  для  «умной»  профилактики  преступности  не всегда приводят к желаемому результату. В сфере юридической ответственности - можно утверждать на примере беспилотных автомобилей, что с распространением технологий искусственного интеллекта ответственность от пользователей будет смещаться «вверх» к производителям. Ключевые слова: искусственный интеллект и право, искусственный интеллект, право, распознавание лиц, беспилотные автомобили, основные права человека, правосубъектность, алгоритмы, программный код, машинное обучение.

Temirbekov Zh.R. Law and artificial intelligence: some research. The relevance of the article is associated with the need to study problems and issues in the field of legal regulation of artificial intelligence systems. The purpose of the study is to review several modern scientific articles devoted to general issues and problems of legal regulation of artificial intelligence systems. In the process of preparing the article, such research methods were used as the comparative method, deductive and inductive methods, methods of analysis and synthesis, and some others. As a result of the review, it can be concluded that the development of artificial intelligence technologies has already reached the level of influence on fundamental human rights. In addition, the legal community is discussing the possibility of recognizing robots based on artificial intelligence as the owner of moral and legal rights. The foregoing is connected with the forecast that in the future, the achievements of artificial intelligence technologies will equal or even surpass the intellectual abilities of a person, which may cause the emergence of a new species - sensible robots. This will lead to the fact that humanity will need to adapt to live with a new sensible species of beings in symbiosis. However, it is not known what the outcome of such coexistence could be for the human race. Among other things the need to strengthen regulatory regulation, accelerate legal academic research, monitor negative consequences in the use and application of artificial intelligence systems is noted. As for the use of artificial intelligence in the fields of legal activity, today, this technology is successfully applied only in legal tasks that are associated with mechanical or repetitive actions. The tasks associated with abstraction and conceptualization, where cognition and thinking are necessary, are still difficult for artificial intelligence to accomplish. As it turns out, some of the current attempts to use artificial intelligence for smart crime prevention do not always lead to the desired result. In the area of legal responsibility, it can be argued, using the example of unmanned vehicles, that with the proliferation of artificial intelligence technologies, responsibility from users will shift “up” to manufacturers. Keywords: artificial intelligence and law, artificial intelligence, law, face recognition,
self-driving cars, basic human rights, legal personality, algorithms, program code, machine learning.

Читать статью

(a_abylaiuly@kazguu.kz)
The article reviews a monograph under the name «Shanghai Cooperation Organization. Exploring new horizons», written by an international team of authors edited by Doctor of Law, Professor Marochkin S.Yu. and Doctor of Law, Professor Bezborodov Yu.S. This international team consists of 32 scientists: 2 researchers from India (A. Bava, K. Dvivedi), 7 scientists from Kazakhstan (Zh. Busurmanov, Zh. Iskakova, Zh. Kulzhabayeva, A. Oynarova, A. Ospanova, M. Sarsembayev, A. Khamzin), 3 analysts from China (K. Meng, G. Nan, K. Tianbao), 2 experts from Kyrgyzstan (A. Orozobekova, K. Ramankulov), 16 scientists from Russia (A. Abashidze, O. Arkhipova, Yu. Bezborodov, O. Bogatyreva, A. Chukreev, E. Gladun, M. Lagutina, T. Luzina, S. Marochkin, K. Lyabakh, E. Mikhailenko, O. Porshneva, S. Razinkov, A. Solntsev, O. Vinnichenko, L. Zaitseva), 2 researchers-representatives of Uzbekistan (A. Mukhamedzhanov, M. Rakhimov). This book is devoted to historical, legal, economic and political issues of the functioning of the Shanghai Cooperation Organization (SCO). Justification by the authors of the monograph of the possibility of combining the potentials of the SCO and the EAEU gives it the status of a special book. Published by the famous London publishing house, it is largely addressed to the Western reader: that is why the authors sought to show the possibility of combining certain Eastern and Western political views, which distinguishes the book from the general series of similar books. The content of the book, in particular, is revealed through the analysis of the development of the Eurasian space through regional cooperation, which can be carried out by searching for new ways. The authors scrupulously investigate the roots and foundations of the SCO. The analytical study of the formation and institutional development of the SCO, the international legal framework and aspects of interaction between the SCO member states contributes to the disclosure of the contents of the book. The book pays considerable attention to the issues of cooperation in the field of security of the SCO. The SCO member states consider the settlement of border conflicts and countering extremism to be important tasks of their organization, which is clearly reflected in the pages of the peer-reviewed monograph. One of the interesting facets of the study is the desire to bring together Western and Asian legal values in the perspective of the SCO activities. The authors of the monograph offer rational ideas for the rapprochement of the positions of China and India in order to establish closer business and friendly relations between them. The SCO is a unique international organization in its own  way, which, as it further develops and improves, could contribute to deepening trade and economic cooperation between countries in the Asian and Eurasian space, could more professionally resist terrorism in this space. Keywords: Shanghai Cooperation Organization, security, counteraction to extremism, humanitarian cooperation, human rights, mutual trade, SCO platform, fight against terrorism, legislation, mutual action.

Абылайұлы А. Кітапқа шолу: Шанхай ынтымақтастық ұйымы. Жаңа көкжиектерді зерттеу / жауапты редакторлар Марочкин С., Безбородов Ю. Лондон: Routledge Taylor & Francis, 2022. - 262 бет. Мақалада халықаралық авторлар ұжымының з.ғ.д., профессор Марочкин С.Ю. және з.ғ.д., профессор Безбородов Ю.С. редакциясымен жазған монографиясы «Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы. Жаңа көкжиектерді зерттеу» атымен рецензияланады. Бұл халықаралық ұжымның құрамына 32 ғалым кіреді: Үндістаннан 2 зерттеуші (А. Бава, К. Двиведи), Қазақстаннан 7 ғалым (Ж. Бұсырманов, Ж. Ысқақова, Ж. Құлжабаева, А. Ойнарова, А. Оспанова, М. Сәрсембаев, А. Хамзин), Қытайдан 3 аналитик (К. Менг, Г. Нан, К. Тиянбао), Қырғызстаннан 2 сарапшы (А. Орозобекова, К. Раманқұлов), Ресейден 16 ғалым (А. Абашидзе, О. Архипова, Ю. Безбородов, О. Богатырева, А. Чукреев, Е. Гладун, М. Лагутина, Т. Лузина, С. Марочкин, К. Лябах, Е. Михайленко, О. Поршнева, С. Разинков, А. Солнцев, О. Винниченко, Л. Зайцева), Өзбекстанның 2 зерттеуші-өкілі (А. Мұхамеджанов, М. Рахимов). Бұл кітап Шанхай ынтымақтастық ұйымы қызметінің тарихи, құқықтық, экономикалық және саяси мәселелеріне арналған. ШЫҰ мен ЕАЭО әлеуетін біріктіру мүмкіндігінің негіздемесі оған ерекше кітап мәртебесін береді. Лондонның әйгілі баспасы шығарған, ол батыстық оқырманға көп көңіл бөледі: сондықтан авторлар шығыс және батыс саяси көзқарастарының бір-біріне қосылу мүмкіндігін көрсетуге тырысты, бұл кітапты ұқсас кітаптардың жалпы қатарынан ерекшелейді. Кітаптың мазмұны аймақтық ынтымақтастық арқылы Еуразиялық кеңістіктің дамуын талдау мен жаңа жолдарды іздеумен, атап айтқанда, жүзеге асырылуы арқасында ашылады. Авторлар ШЫҰ-ның құрылуы мен негізін мұқият зерттеген. Кітаптың мазмұнын ашуға ШЫҰ-ның қалыптасуы мен институционалдық дамуын, халықаралық құқықтық базаны және ШЫҰ-ға мүше мемлекеттердің өзара іс-қимыл аспектілерін аналитикалық зерттеу ықпал етеді. Кітапта ШЫҰ қауіпсіздігі саласындағы ынтымақтастық мәселелеріне көп көңіл бөлінеді. ШЫҰ-ға мүше мемлекеттер шекаралық қақтығыстарды реттеу мен экстремизмге қарсы іс-қимылды өз ұйымдарының маңызды міндеттері деп санайды, бұл рецензияланған монография беттерінде өзінің нақты көрінісін тапты. Зерттеудің қызықты қырларының бірі ШЫҰ қызметінің перспективасындағы батыс және азиялық құқықтық құндылықтарды жақындастыруға ұмтылыс болып табылады. Монография авторлары олардың арасында тығыз іскерлік және достық қарым-қатынас орнату мақсатында Қытай мен Үндістанның ұстанымдарын жақындастырудың ұтымды идеяларын ұсынады. ШЫҰ өзінің одан әрі дамуы мен жетілуіне қарай Азия, Еуразия кеңістігіндегі елдер арасындағы сауда-экономикалық ынтымақтастықты тереңдетуге жәрдемдесетін, осы  кеңістіктегі  терроризмге  неғұрлым  кәсіби  түрде  қарсы  тұра  алатын  бірегей  халықаралық ұйым. Оқырманға монография ШЫҰ-ға ішкі жағынан сыни көзқараспен қарауға және оның әлеуетін білуге мүмкіндік береді. Кітап ғылыми қызметкерлер мен заңгерлерге, экономистерге, саясаттанушыларға, әлеуметтанушыларға, өңірлік интеграция және ШЫҰ мәселелеріне қызығушылық танытқандарға арналады. Тірек сөздер: Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы, қауіпсіздік, экстремизмге қарсы іс-қимыл, гуманитарлық ынтымақтастық, адам құқықтары, өзара сауда, ШЫҰ платформасы, терроризмге қарсы күрес, заңнама, өзара іс-қимыл.

Абылайұлы А. Рецензия на книгу: Шанхайская организация сотрудничества. Исследование новых горизонтов / отв. ред. Марочкин С., Безбородов Ю. Лондон: Routledge Taylor & Francis, 2022. - 262 с. Рецензируется монография под названием «Шанхайская организация сотрудничества. Исследуя новые горизонты», написанная международным коллективом авторов под редакцией д.ю.н., профессора Марочкина С.Ю. и д.ю.н., профессора Безбородова Ю.С. В состав этого международного коллектива входят 32 ученых: 2 исследователя из Индии (А. Бава, К. Двиведи), 7 ученых из Казахстана (Ж. Бусурманов, Ж. Искакова, Ж. Кулжабаева, А. Ойнарова, А. Оспанова, М. Сарсембаев, А. Хамзин), 3 аналитика из Китая (К. Менг, Г. Нан, К. Тиянбао), 2 эксперта из Кыргызстана (А. Орозобекова, К. Раманкулов), 16 ученых от России (А. Абашидзе, О. Архипова, Ю. Безбородов, О. Богатырева, А. Чукреев, Е. Гладун, М. Лагутина, Т. Лузина, С. Марочкин, К. Лябах, Е. Михайленко, О. Поршнева, С. Разинков, А. Солнцев, О. Винниченко, Л. Зайцева), 2 исследователя - представителя Узбекистана (А. Мухамеджанов, М. Рахимов). Книга посвящена историческим, правовым, экономическим и политическим вопросам функционирования Шанхайской организации сотрудничества (ШОС). Обоснование авторами возможности объединения потенциалов ШОС и ЕАЭС придает ей статус особенной книги. Изданная известным лондонским издательством, она в значительной мере обращена к западному читателю: поэтому авторы стремились показать возможность соединения тех или иных восточных и западных политических взглядов, что выделяет книгу из общего ряда подобных книг. Содержание книги раскрывается, в частности, благодаря анализу развития евразийского пространства через региональное сотрудничество, которое может быть осуществлено поиском новых путей. Авторы достаточно скрупулезно исследуют корни и основания ШОС. Раскрытию содержания книги содействует аналитическая проработка формирования и институционального развития ШОС, международно-правовых основ и аспектов взаимодействия государств-членов ШОС. В книге уделяется значительное внимание вопросам сотрудничества в области безопасности ШОС. Государства-члены ШОС считают важными задачами своей организации урегулирование пограничных конфликтов и противодействие экстремизму, что нашло свое четкое отражение на страницах рецензируемой монографии. Одной из интересных граней исследования является стремление сблизить западные и азиатские правовые ценности в перспективе деятельности ШОС. Авторы монографии предлагают рациональные идеи сближения позиций Китая и Индии в целях установления более тесных деловых и дружественных отношений между ними. ШОС по-своему - уникальная международная организация, которая по мере своего дальнейшего развития и совершенствования могла бы содействовать углублению торгово-экономического сотрудничества  между  странами  на  азиатском,  евразийском пространстве, могла бы более профессионально противостоять терроризму на данном пространстве. Внимательное чтение монографии позволяет читателю критически взглянуть на ШОС изнутри и лучше познать ее потенциал. Книга адресуется научным работникам и практикам - юристам, экономистам, политологам, социологам, всем тем, кто интересуется вопросами региональной интеграции и ШОС. Ключевые слова: Шанхайская организация сотрудничества, безопасность, противодействие экстремизму, гуманитарное сотрудничество, права человека, взаимная торговля, платформа ШОС, борьба с терроризмом, законодательство, взаимодействие.

Читать статью