Статья посвящена жизни, деятельности и государственно-правовым взглядам Барлыбека Сыртанова, изложению его первого проекта казахской конституции – Устава «Қазақ елі». Б. Сыртанов был одним из ярких представителей казахской политической элиты, сформировавшейся в российском императорском Петербургском университете. Проект Устава (конституции) Страны казахов был обнаружен в 1981 г., впервые опубликован исследователем деятельности Б. Сыртанова – С. Узбекулы в 1992 г. К настоящей статье впервые прилагается полный перевод на русский язык этого документа. Ключевые слова: Барлыбек Сыртанов, конституция, С. Узбекулы, С.З. Зиманов, Страна казахов, политическая и правовая мысль, доминион, Национальный мажилис, президент, суд присяжных, права человека, судья, местное управление, правила, единство.
Тлепина Ш. В. «Қазақ елі» жарғысы – тұңғыш қазақ конституциясының жобасы Барлыбек Сыртановтың мемлекеттік-құқықтық көзқарастарының көрінісі ретінде. Мақала Барлыбек Сыртановтың өміріне, қызметіне және мемлекеттік-құқықтық көзқарастарына, оның тұңғыш қазақ конституция жобасы – «Қазақ елі» жарғысын мазмұндауға арналған. Б. Сыртанов императорлық Петербург университетінде қалыптасқан қазақ саяси элитасының жарқын өкілдерінің бірі болды. Қазақ елі жарғысының (конституцияның) жобасы 1981 жылы табылып, оны Б.Сыртановтың қызметін зерттеген С. Өзбекұлы 1992 жылы алғаш рет жарыққа шығарды. Бұл мақалада алғаш рет аталмыш құжаттың орыс тіліндегі толық аудармасы ұсынылады. Түйінді сөздер: Барлыбек Сыртанов, конституция, С. Өзбекұлы, С.З. Зиманов, Қазақ елі, саяси және құқықтық ой, доминион, Ұлттық мәжіліс, президент, алқабилер соты, адам құқықтары, сот, жергілікті басқару, ережелер, бірлік.
Tlepina  Sh. The Charter «Kazak yeli», the first project of Kazakh constitution, as reflection of state and legal views of Barlybek Syrtanov. The article is devoted to the life, activity, state and legal views of Barlybek Syrtanov, to his presentation of the first project of Kazakh constitution – the Charter «Kazak yeli». B.Syrtanov was one of the bright representatives of Kazakh political elite formed at the imperial Petersburg University. The project of the Charter (constitution) of the Country of Kazakhs was found in 1981, first published by the researcher of B.Syrtanov’s activity, S.Uzbekuly in 1922. The document’s full translation into Russian is presented in this article for the first time. Keywords: Barlybek Syrtanov, constitution, S. Uzbekuly, S.Z. Zimanov, Country of Kazakhs, political and legal thought, dominion, National Mazhilis, president, the juries, human rights, judge, local government, rules, unity.
Читать статью