(viktorova.eleonora@gmail.com)
Толкование норм исторически является одним из важнейших институтов любой правовой системы: реализация замысла нормы права возможна только путем его предварительного уяснения и разъяснения, и нередко текст нормы не будет совпадать с выбранным правоприменителем толкованием, что особенно характерно для стран англо-саксонской правовой семьи. Объектом данного исследования являются теоретические основы и закономерности развития института толкования норм права в США в XIX-XX вв. Актуальность темы обусловлена пристальным вниманием мирового сообщества к методам и практике толкования норм права со стороны США, включая нормы международного права, а также нормы санкционного законодательства, в связи с чем становится необходимым уяснить истоки возникновения современных теорий толкования норм права в США; предмет исследования, таким образом, заключается в раскрытии исторических предпосылок толкования норм права в США в период XIX-XX вв., с целью выработки систематизированной классификации подходов к толкованию норм права в США; среди методов научного исследования были использованы историко-правовой метод, анализ, синтез, индукция и другие. Новизна исследования выражена в наличии всего нескольких работ на русском языке, касающихся проблематики теорий толкования норм права в США, в частности, диссертации, защищенной в 2019 году Викторовой Э.Ю. «Толкование норм права в Англии и США», которая по-прежнему является основной из исследовательских работ по данной проблематике. Краткие выводы: «борьба» общего права со статутным правом в XIX веке привела в США к формированию основных теорий толкования норм права - на базе текста закона и через поиск законодательного намерения, однако правовой прагматизм (реализм) занял главенствующую роль в дальнейшей истории развития института толкования норм права США, позволив теориям обрасти вспомогательными внутренними и внешними к тексту закона средствами и способами толкования - от текстуальных (лингвистических) до метода целеполагания. Тем не менее, толкование посредством поиска законодательного намерения по-прежнему используется политическими элитами США для достижения «необходимого» результата толкования. Широкое усмотрение, которым обладают судьи США при рассмотрении конкретных дел, может находить вполне обоснованные теоретические основы в исторической ретроспективе развития института толкования норм права, что не способствует правовой определенности и уверенности граждан США в том, какую именно теорию толкования выберет суд в конкретном деле. Ключевые слова: толкование норм права, США, общее право, статутное право, цель закона, Джеймс Кент, Фрэнсис Либер, Теодор Сэджвик, Роско Паунд, Оливер Уэнделл Холмс-младший.
Викторова Э.Ю. XIX-XX ғасырларда АҚШ-та құқық нормаларын түсіндіру теориясының даму тарихы. Нормаларды түсіндіру - тарихи тұрғыдан кез-келген құқықтық жүйенің маңызды институттарының бірі. Құқық нормасының мәнін жүзеге асыру оны алдын-ала түсіндіру және ұғындыру арқылы ғана мүмкін болады, ал көбінесе норманың мәтіні құқық қолданушы таңдаған түсіндірумен сәйкес келе бермейді, бұл әсіресе англо-саксондық құқықтық жүйе елдеріне тән. Бұл зерттеудің объектісі XIX-XX ғасырларда АҚШ-та құқық нормаларын түсіндіру институты дамуының теориялық негіздері мен заңдылықтары болады. Тақырыптың өзектілігі АҚШ-тың құқық нормаларын, соның ішінде халықаралық құқық нормаларын, сондай-ақ санкциялық заңнамасы нормаларын түсіндіру әдістері мен практикасына әлемдік қауымдастықтың мұқият назар аударуына байланысты, АҚШ-тағы құқық нормаларын түсіндірудің қазіргі заманғы теориялары пайда болуы көздерін түсіну қажеттілігіне байланысты болып отыр. Осылай, зерттеу тақырыбы АҚШ-та құқық нормаларын түсіндіру тәсілдерінің жүйеленген жіктелуін әзірлеу мақсатында, XIX-XX ғасырларда құқық нормаларын түсіндірудің тарихи алғышарттарын ашудан тұрады. Ғылыми зерттеу әдістерінің ішінде тарихи-құқықтық әдіс, талдау, синтез, индукция және басқалары қолданылды. Зерттеудің жаңалығы АҚШ-та құқық нормаларын түсіндіру теорияларының проблемаларына қатысты орыс тілінде бірнеше ғана еңбектің, атап айтқанда, осы проблема бойынша зерттеулердің ішінде негізгі болып саналатын, 2019 жылы Э.Ю. Викторова қорғаған «Англия мен АҚШ-та құқық нормаларын түсіндіру» атты диссертацияның болуынан көрінеді. Қысқаша тұжырымдар: XIX ғасырдағы жалпы құқықтың статут құқығымен «күресі» АҚШ-та құқық нормаларын түсіндірудің негізгі теорияларын - заң мәтіні негізінде түсіндіру және заңнамалық ниетті іздеуарқылы түсіндіру теорияларын қалыптастыруға әкелді. Алайда, құқықтық прагматизм (реализм) АҚШ-та құқық нормаларын түсіндіру институтының одан әрі даму тарихында негізгі рөл атқарды, бұл теорияларға заң мәтініне көмекші ішкі және сыртқы түсіндіру құралдары мен тәсілдеріне, яғни мәтіндік (лингвистикалық) әдістен бастап мақсат қою әдісіне дейін кеңеюге мүмкіндік берді. Алайда, заңнамалық ниетті іздеу арқылы түсіндіруді АҚШ саяси элиталары түсіндірудің «қажетті» нәтижесіне жету үшін қолданады. АҚШ судьяларының нақты істерді қарау кезінде кең мүмкіндігі заң нормаларын түсіндіру институтын дамытудың тарихи ретроспективасынан толық негізделген теориялық негіздерді таба алады, бұл АҚШ азаматтарының нақты жағдайда сот қандай түсіндіру теориясын таңдайтынына заңды анықтығы мен сенімділігіне ықпал етеді. Тірек сөздер: құқық нормаларын түсіндіру, АҚШ, жалпы құқық, статут құқығы, заңның мақсаты, Джеймс Кент, Фрэнсис Либер, Теодор Сэджвик, Роско Паунд, кіші Оливер Уэнделл Холмс.
Viktorova E.Yu. Development of the Interpretation of Legal Rules Theories in the USA in the 19th and 20th century. Theoretical foundations and patterns of development of the institution of interpretation of legal norms in the United States in the 19th century are studied. The relevance of the topic is due to the close attention of the world community to the methods and practice of interpreting legal norms by the United States, including international law, as well as sanctions legislation, in connection with which it becomes necessary to understand the origins of modern theories of interpretation of legal rules in the United States; the subject of the study, therefore, is to reveal the historical background for the interpretation of the legal rules in the United States during the 19th century, in order to develop a systematic classification of approaches to the interpretation thereof in the United States; among the methods of scientific research, the historical and legal method, analysis, synthesis, induction and others were used. The novelty of the research is expressed in the presence of only a few works in Russian language concerning the problems of theories of interpretation of the legal rules in the United States, in particular, the dissertation defended in 2019 by Viktorova E.Yu. «Interpretation of the Legal Rules in England and the USA», which is still the main research work on this issue. Main conclusions: the «struggle» of common law with statutory law in the 19th century led in the United States to the formation of the main theories of interpretation of the legal rules - based on the text of the law and through the search for legislative intention, however, legal pragmatism (realism) took a dominant role in the further history of the US legal interpretation. Still, interpretation by seeking legislative intent continues to be used by US political elites to achieve a «necessary» outcome of interpretation. Keywords: interpretation of legal rules, USA, common law, statutory law, search for the purpose of the law, James Kent, Francis Lieber, Theodore Sedgwick, Roscoe Pound, Oliver Wendell Holmes Jr.