Популярные статьи

ҚҰҚЫҚ және МЕМЛЕКЕТ
ПРАВО и ГОСУДАРСТВО
Law and State

Последние номера журнала

Excuses and Justifications in the Criminal Law of Kazakhstan and Uzbekistan: A Comparative Perspective // Право и государство 2022. № 1 (94). С. 104-122. DOI: 10.51634/2307-5201_2022_1_104

Автор: Atadjanov R.B

(r.atadjanov@kimep.kz)
The principle of humanism is one of the key principles of criminal law, the importance of which can hardly be overestimated. One of the practical expressions of this principle is the concept of excuses and justifications in criminal law. The application of this concept allows to achieve the fullest assessment of the objective and subjective aspects of the wrongful act. The topicality of this article is in that the concept of excuses and justifications requires a comprehensive study in order to develop it further. Especially, the availability of doctrinal sources of legal interpretation in this field is relevant for the countries whose criminal legislation and law enforcement practice are still in the process of establishment. This article clarifies the concept of excuses and justifications, provides a comparative analysis of legislation in the field of grounds for exemption from criminal responsibility and punishment which constitutes the subject of this work, and discusses the main aspects of implementation and application of the concept in the criminal law of Kazakhstan and Uzbekistan. Undertaking such an analysis is necessitated by the fact that criminal law, with its key legal institutions, is currently actively developing in both countries. The article’s purpose is to keep track of those developments and reveal the gaps, in order to suggest any possible solutions. The comparative method of researching these two Central Asian criminal jurisdictions under review is used for the first time in a scholarly piece in English. In short, the article arrives at the following main conclusions: (1) while being included in the criminal jurisdictions of both Kazakhstan and Uzbekistan, the implementation of the institution of excuses and justifications in each of these jurisdictions went in their own unique ways and directions which may be easily explained by the unique contextual developments of law and practice; (2) the observed trends in the development of this institution in both states are to be lauded, and (3) the more specific the legal rules on excuses and justifications are, the better they can serve the purpose of professional qualification of criminal offences. Keywords: Criminal law; general principles of criminal law; principle of humanity; excuses and justifications; right to a fair trial; criminal responsibility; criminal punishment; Criminal Code; Kazakhstan; Uzbekistan.

Атаджанов Р.Б. Қазақстан мен Өзбекстанның қылмыстық заңнамасындағы әрекеттің құқыққа қайшылығын жоятын мән-жайлар: салыстырмалы шолу. Гуманизм қағидаты қылмыстық құқықтың маңызды қағидаттарының бірі болып табылады, оның маңызын асыра бағалау қиын. Осы қағидаттың практикалық
көрінісі қылмыстық құқықтағы іс-әрекеттің құқыққа қайшылығын жоятын мәнжайлар институты болып табылады. Бұл тұжырымдаманы қолдану құқыққа қайшы әрекеттің объективтік және субъективтік жақтарын барынша толық бағалауға мүмкіндік береді. Осы мақаланың өзектілігі әрекеттің құқыққа қайшылығын жоятын мән-жайлар тұжырымдамасы оны одан әрі дамыту мақсатында жанжақты зерттеуді талап ететіндігінен көрінеді. Бұл салада құқықтық түсіндірудің доктриналық көздерінің болуы қылмыстық заңнамасы мен құқық қолдану тәжірибесі әлі де одан әрі даму сатысында тұрған елдер үшін ерекше өзекті болып табылады. Мақалада әрекеттің құқыққа қайшылығын жоятын мән-жайлар түсінігі нақтыланады, қылмыстық жауаптылық пен жазадан босату негіздері саласындағы заңнамаға – бұл зерттеудің пәнін құрайды – салыстырмалы талдау жүргізіледі, сондай-ақ осы институттың Қазақстан мен Өзбекстанның қылмыстық заңнамасында жүзеге асырылуы мен қолданылуының негізгі аспектілері қарастырылады. Мұндай талдаудың қажеттілігі қылмыстық заңның негізгі құқықтық институттарының қазіргі уақытта екі елде де белсенді дамып келе жатқандығымен айқындалады. Мақаланың мақсаты – осы дамуға көз жүгірту және, бар болса, олқылықтарды анықтау, оларды шешу жолдарын ұсыну. Осы екі қарастырылып отырған ортаазиялық қылмыстық-құқықтық жүйені зерттеудің салыстырмалы әдісі ағылшын тіліндегі ғылыми мақалада алғаш рет қолданылып отыр. Қысқаша айтқанда, мақалада мынадай негізгі қорытындылар жасалды: (1) Қазақстанның да, Өзбекстанның да қылмыстық юрисдикциясына енгізген кезде осы юрисдикциялардың әрқайсысы әрекеттің құқыққа қайшылығын жоятын мән-жайлар институтын іске асырудың өз жолы мен бағыттарын ұстанды, мұны осы елдердегі құқық пен практиканың контекстік дамуының бірегейлігімен оңай түсіндіруге болады; (2) екі мемлекетте де осы институттың дамуында байқалатын үрдістерді құптау керек; 3) әрекеттің құқыққа қайшылығын жоятын мән-жайлар туралы құқықтық нормалар неғұрлым нақты болса, олар қылмыстық құқық бұзушылықтарды кәсіби саралау мақсатына соғұрлым жақсы қызмет ете алады. Тірек сөздер: қылмыстық құқық; қылмыстық құқықтың жалпы қағидаттары; гуманизм қағидаты; әрекеттің құқыққа қайшылығын жоятын мән-жайлар; әділ сот талқылауына құқық; қылмыстық жауаптылық; қылмыстық жаза; Қылмыстық кодекс; Қазақстан; Өзбекстан.

Атаджанов Р.Б. Обстоятельства, исключающие противоправность деяния в уголовном праве Казахстана и Узбекистана: сравнительный обзор. Принцип гуманизма является одним из ключевых принципов уголовного права, значение которого трудно переоценить. Одним из практических выражений этого принципа является понятие обстоятельств, исключающих противоправность деяния в уголовном праве. Применение данной концепции позволяет добиться наиболее полной оценки объективной и субъективной сторон противоправного деяния. Актуальность данной статьи заключается в том, что концепция обстоятельств, исключающих противоправность деяния, требует всестороннего изучения с целью ее дальнейшего развития. Особенно актуально наличие доктринальных источников правового толкования в данной сфере для стран, чье уголовное законодательство и правоприменительная практика еще находятся в процессе дальнейшего становления. В данной статье уточняется понятие обстоятельств, исключающих противоправность деяния, проводится сравнительный анализ законодательства в области оснований освобождения от уголовной ответственности и наказания – что составляет предмет настоящей работы, а также рассматриваются основные аспекты реализации и применения данного института в уголовном законодательстве Казахстана и Узбекистана. Необходимость такого анализа обусловлена тем, что уголовное право с его ключевыми правовыми институтами в настоящее время активно развивается в обеих странах. Цель статьи – отследить это развитие и выявить пробелы, если таковые имеются, чтобы предложить возможные решения. Сравнительный метод изучения двух рассматриваемых центральноазиатских уголовно-правовых систем впервые используется в научной статье на английском языке. Вкратце, в статье сделаны следующие основные выводы: (1) при включении в уголовные юрисдикции как Казахстана, так и Узбекистана, реализация института обстоятельств, исключающих противоправность деяния, в каждой из этих юрисдикций шла по своим собственным путям и направлениям, что можно легко объяснить уникальным контекстуальным развитием права и практики в этих странах; (2) следует приветствовать наблюдаемые тенденции в развитии этого института в обоих государствах, и (3) чем конкретнее правовые нормы об обстоятельствах, исключающих противоправность деяния, тем лучше они могут служить цели профессиональной квалификации уголовных правонарушений. Ключевые слова: уголовное право; общие принципы уголовного права; принцип гуманизма; обстоятельства, исключающие противоправность деяния; право на справедливый суд; уголовная ответственность; уголовное наказание; Уголовный кодекс; Казахстан; Узбекистан.

Читать статью


Популярные статьи

© Университет КАЗГЮУ, 2024
© Журнал "Право и государство", 2024
При использовании материалов журнала "Право и государство" ссылки на издание и сайт обязательны.
Мнения, высказываемые в материалах журнала не всегда совпадают с точкой зрения редакции.
Яндекс.Метрика