(belykhvs@mail.ru) (s.idrysheva@kazguu.kz) (mashsol@mail.ru)
Несмотря на то, что транспортное законодательство является предметом многочисленных исследований в различные периоды времени, актуальность его изучения не теряет своего смысла. Связано это с необходимостью модернизации действующего транспортного законодательства России и Казахстана. Такой вывод обусловлен тем, что правовое регулирование транспортной сферы в указанных странах не в полной мере соответствует реалиям осуществления транспортной деятельности, составляющей основу экономической деятельности любого государства. Выбор пути реформирования невозможен без детального исследования национального транспортного законодательства, а также его сравнения с законодательствами других государств, имеющих схожие черты, а также отличающихся своей эффективностью. Сказанное обусловило формулирование цели статьи, а именно – сравнительно-правовое исследование транспортного законодательства России, Казахстана и Германии. Выбор немецкого законодательства предопределен рядом причин. Наиболее весомыми из них видятся немецкая педантичность, точность в вопросах формулирования юридических текстов; практичность немецкого стиля мышления; сложившиеся в течение нескольких последних веков и ставшие правовой традицией принципы приоритета признания и защиты прав индивида и т.п. Кроме того, местоположение Германии, находящейся в самом центре Европейского союза, наличие сильной экономики, активных торговых отношений практически со всеми странами Европы и Азии, предопределило необходимость обращения к опыту правового регулирования транспортной деятельности именно этой страны. В качестве основополагающего метода использовался сравнительно-правовой метод, позволивший в полной мере выполнить сравнительно-правовой анализ транспортного законодательства в трех государствах – России, Казахстане и Германии и, соответственно, достичь поставленную в исследовании цель. Несомненной новизной работы является то, что транспортное законодательство изучается на сравнительном уровне применительно сразу же к трем государствам. Этот аспект придает ценность и значимость исследования, а также наибольшую достоверность полученных результатов. Авторы рассматривают основные черты законодательства указанных стран, выделяют схожие и отличительные аспекты, касающиеся исторического становления транспортного законодательства, структуры транспортного законодательства, а также возможность консолидации норм, регулирующих транспортную деятельность, в едином нормативном правовом акте. На основе проведенного анализа делаются предложения о необходимости модернизации отдельных положений транспортного законодательства России и Казахстана, что можно рассматривать основным результатом работы. В частности, авторы приходят к выводу о необходимости изменения правового регулирования отношений по перевозке пассажиров воздушным транспортом в России и Казахстане, в т.ч. в связи с наличием на практике таких явлений, как овербукинг. Ключевые слова: транспортное законодательство, Германия, Россия, Казахстан, транспортные уставы и кодексы, германское торговое уложение, автомобильный транспорт, железнодорожный транспорт, воздушный транспорт.
Белых В.С., Идрышева С.К., Бажина М.А. Ресей, Қазақстан және Германия көлік заңнамаларының ерекшеліктері: салыстырмалы-құқықтық аспект. Көлік заңнамасы әр түрлі кезеңдерде көптеген зерттеулердің пәні болғанына қарамастан, оны зерттеудің өзектілігі өзінің мәнін жоғалтпайды. Бұл Ресей мен Қазақстанның қолданыстағы көлік заңнамасын жаңарту қажеттілігінен туындайды. Бұл қорытынды аталмыш елдерде көлік қызметі саласының құқықтық реттелуі кез келген мемлекеттің экономикалық негізін құрайтын тасымалдау қызметін жүзеге асыру талаптарына толық сәйкес келмейтіндігімен байланысты. Ұлттық көлік заңнамасын егжей-тегжейлі зерттемей, сондай-ақ ұқсас ерекшеліктері бар, олардың тиімділігімен ерекшеленетін басқа мемлекеттердің заңнамасымен салыстырусыз реформа жолын таңдау мүмкін емес. Жоғарыда айтылғандар мақаланың мақсатын анықтайды, атап айтқанда, Ресей, Қазақстан және Германияның көлік заңнамасын салыстырмалы құқықтық зерттеу. Неміс заңнамасын таңдау бірнеше себептерге байланысты болған. Олардың ішіндегі ең маңыздысы – неміс тиянақтылығы, құқықтық мәтіндерді құрастыру дәлдігі; неміс ойлау стилінің тәжірибеге негізделуі, соңғы бірнеше ғасырлар бойы дамыған және заңды дәстүрге айналған жеке адамның құқықтарын тану мен қорғаудың басымдылық қағидаттары және т.б. Сонымен қатар, Германияның Еуропалық Одақтың дәл орталығында орналасуы, қуатты экономикасының болуы, Еуропа мен Азияның барлық дерлік елдерімен белсенді сауда байланыстары осы елдің көлік саласын құқықтық реттеу тәжірибесіне жүгіну қажеттілігін анықтады. Іргелі әдіс ретінде салыстырмалы құқықтық әдіс қолданылды, бұл үш мемлекетте – Ресейде, Қазақстанда және Германияда көлік заңнамасына салыстырмалы құқықтық талдауды толық жүргізуге және тиісінше зерттеуде қойылған мақсатқа жетуге мүмкіндік берді. Жұмыстың сөзсіз жаңалығы – көлік заңнамасы бірден үш мемлекетке қатысты салыстырмалы деңгейде зерттелуі. Бұл аспект зерттеудің мәні мен маңыздылығын белгілейді, сонымен қатар алынған нәтижелердің жоғары деңгейдегі сенімділігін білдіреді. Авторлар бұл елдердің заңнамасының негізгі ерекшеліктерін қарастырады, көлік заңнамасының тарихи қалыптасуына, көлік заңнамасының құрылымына қатысты ұқсас және айрықша аспектілерді бөліп көрсетеді, сондай-ақ көлік қызметін реттейтін нормаларды бірыңғай нормативтік құқықтық актіде біріктіру мүмкіндігін көрсетеді. Талдау негізінде жұмыстың негізгі нәтижесі деп санауға болатын Ресей мен Қазақстанның көлік заңнамасының кейбір ережелерін жаңарту қажеттілігі туралы ұсыныстар енгізілді. Атап айтқанда, артық брондау сияқты құбылыстардың тәжірибеде болуына байланысты авторлар Ресей мен Қазақстанда әуе жолаушыларын тасымалдау бойынша қатынастарды құқықтық реттеуді өзгерту қажет деген қорытындыға келеді. Тірек сөздер: көлік заңнамасы, Германия, Ресей, Қазақстан, көлік жарғылары мен кодекстері, неміс сауда кодексі, автомобиль көлігі, теміржол көлігі, әуе көлігі.
Belykh V.S., Idrysheva S.K., Bazhina M.A. Special features of the transport legislation of Russia, Kazakhstan and Germany: a comparative legal aspect. Despite the fact that transport legislation has been the subject of numerous studies at different periods of time, the relevance of its study does not lose its meaning. This is due to the need to modernize the current transport legislation of Russia and Kazakhstan. This conclusion is determined by the fact that the legal regulation of these countries does not fully correspond to the realities of the implementation of transport activities, which constitute the basis of the economic activity of any state. The choice of the reform path is impossible without a detailed study of the domestic transport legislation, as well as its comparison with the legislation of other states that have similar features, but also differ in their effectiveness. This all determined the formulation of the purpose of the article, namely, a comparative legal study of the transport legislation of Russia, Kazakhstan and Germany. The choice of German law is predetermined for a number of reasons. The most significant of them are German pedantry, accuracy in the formulation of legal texts; the practicality of the German style of thinking; the principles of the priority of the recognition and protection of the rights of the individual, which have developed over the past several centuries and have become a legal tradition; etc. In addition, the location of Germany in the center of European Union, the presence of a strong economy, active trade relations with almost all countries of Europe and Asia predetermined the need to refer to the experience of legal regulation of transport activities of this particular country. As a basic method, the comparative legal method was used, which made it possible to fully carry out a comparative legal analysis of transport legislation of three countries – Russia, Kazakhstan and Germany, and, accordingly, achieve the goal set in the study. The undoubted novelty of the work is that the transport legislation is studied at a comparative level in relation to the three states at once. This aspect gives value and significance to the study, as well as the greatest reliability of the results obtained. The authors review the main features of the legislation of these countries, identify similar and distinctive aspects concerning the historical formation of the transport legislation, the structure of the transport legislation, as well as the possibility of consolidating the norms governing transport activities in a single regulatory legal act. Based on the analysis, proposals are made regarding the need to modernize certain provisions of the transport legislation of Russia and Kazakhstan, which can be considered the main result of the work. In particular, the authors come to the conclusion that it is necessary to change the legal regulation of the carriage of passengers by air in Russia and Kazakhstan, as well as in connection with the presence in practice of such phenomena as overbooking. Keywords: transport legislation, Germany, Russia, Kazakhstan, transport charters and codes, German commercial code, road transport, railway transport, air transport.