(erzat_bek@mail.ru)
Актуальность статьи обусловлена потребностями дальнейшего совершенствования деятельности Парламента по правовой охране и защите Конституции Республики Казахстан, задачами повышения эффективности противодействия конституционным правонарушениям. Отмечается повышенная социальная опасность конституционных правонарушений, которые посягают на такие ценности государства и общества, как гражданство, устройство и организация государственной власти, защита прав и свобод человека, обеспечение национальной безопасности, суверенитета и целостности государства, соответствие законов Конституции. Показывается правовой механизм охраны и защиты Конституции, который охватывает правовые основы данной деятельности, а также субъектов, объект и методы (способы) противодействия конституционным правонарушениям, вопросы восстановления конституционной законности. Рассматриваются четыре группы полномочий Парламента по правовой охране и защите Конституции Республики Казахстан. В рамках полномочий Парламента и его Палат по обеспечению соответствия законов Конституции Республики обнаружено отсутствие правовой корреляции, в силу которого Конституционным Советом проверяются не все принятые Парламентом законы на их соответствие Конституции Республики до подписания Президентом. Предлагается подпункт 2) пункта 1 статьи 72 Конституции Республики Казахстан изложить отдельным пунктом данной статьи в следующей редакции: «3. Конституционный Совет рассматривает до подписания Президентом Республики все принятые Парламентом законы на их соответствие Конституции Республики». Ключевые слова: Конституция; правовая охрана Конституции; правовая защита Конституции; конституционные правонарушения; Парламент; полномочия Парламента; закон; конституционность закона; Конституционный Совет; полномочия Конституционного Совета.
Бекбаев Е.З. Парламенттің Қазақстан Республикасы Конституциясын құқықтық күзету және қорғау жөніндегі өкілеттіктері. Мақаланың өзектілігі Парламенттің Қазақстан Республикасының Конституциясын құқықтық күзету және қорғау жөніндегі қызметін одан әрі жетілдіру қажеттілігімен, конституциялық құқық бұзушылықтарға қарсы іс-қимылдың тиімділігін арттыру міндеттерімен айқындалады. Мемлекет пен қоғамның азаматтық, мемлекеттік биліктің құрылымы мен ұйымдастырылуы, адам құқықтары мен бостандықтарын қорғау, ұлттық қауіпсіздікті, мемлекеттің егемендігі мен тұтастығын қамтамасыз ету, заңдардың Конституцияға сәйкестігі сияқты құндылықтарына қол сұғатын конституциялық құқық бұзушылықтардың жоғары әлеуметтік қауіптілігі атап өтіледі. Конституцияны күзету мен қорғаудың құқықтық негіздерін, сондай-ақ конституциялық құқық бұзушылықтарға қарсы іс-қимылдың субъектілерін, объектілері мен әдістерін (тәсілдерін), конституциялық заңдылықты қалпына келтіру мәселелерін қамтитын осы қызметтің құқықтық тетігі көрсетіледі. Парламенттің Қазақстан Республикасының Конституциясын құқықтық күзету және қорғау жөніндегі өкілеттіктерінің төрт тобы қарастырылады. Парламент пен оның Палаталарының заңдардың Республика Конституциясына сәйкестігін қамтамасыз ету жөніндегі өкілеттіктері шеңберінде құқықтық корреляцияның жоқтығы анықталды, соған байланысты Конституциялық Кеңес Парламент қабылдаған заңдардың барлығының Республика Конституциясына сәйкестігін Президент қол қойғанға дейін тексермейді. Қазақстан Республикасы Конституциясының 72-бабының 1-тармағының 2)-тармақшасын осы баптың жеке тармағы түрінде келесі редакцияда жазу ұсынылады: «3. Конституциялық Кеңес Парламент қабылдаған барлық заңдардың Республика Конституциясына сәйкестігін Республика Президенті қол қойғанға дейін қарайды». Тірек сөздер: Конституция; Конституцияны құқықтық күзету; Конституцияны құқықтық қорғау; конституциялық құқық бұзушылықтар; Парламент; Парламенттің өкілеттіктері; заң; заңның Конституцияға сәйкестігі; Конституциялық Кеңес; Конституциялық Кеңестің өкілеттіктері.
Bekbaev E.Z. Powers of the Parliament for the legal security and protection of the Constitution of the Republic of Kazakhstan. The relevance of the article is determined by the needs of further improving the activity and functions of the Parliament on the legal protection of the Constitution of the Republic of Kazakhstan, by the tasks of increasing the effectiveness of counteracting constitutional violations. There is an increased social danger of constitutional violations that infringe on such values of the state and society as citizenship, the structure and organization of state power, protection of human rights and freedoms, ensuring national security, sovereignty and integrity of the state, compliance of the laws with the Constitution. The article shows the legal mechanism of the protection of the Constitution which covers the legal foundations of this activity, as well as subjects, object and methods (means) of counteracting constitutional violations, issues of restoring constitutional legality. Four groups of powers of the Parliament for the protection of the Constitution of the Republic of Kazakhstan are reviewed. Within the framework of the powers of the Parliament and its Chambers to ensure the compliance of laws with the Constitution, a legal gap has been discovered, due to which the Constitutional Council does not check all laws adopted by the Parliament for their compliance with the Constitution of the Republic before being signed by the President. It is proposed to present subparagraph 2 of paragraph 1 of Article 72 of the Constitution of the Republic of Kazakhstan as a separate paragraph of this article in the following wording: «3. The Constitutional Council considers, prior to signing by the President of the Republic, all laws adopted by the Parliament for their compliance with the Constitution». Keywords: Constitution; legal protection of the Constitution; constitutional violations; the Parliament; powers of the Parliament; law; constitutionality of the law; the Constitutional Council; powers of the Constitutional Council.