(irina.delo@yandex.ru)
В статье представлены результаты многолетней работы автора над теорией конституционной конфликтологии - новым разделом науки конституционного права. Актуальность конституционной конфликтологии обусловлена происходящими изменениями в конституционных правоотношениях, усложнением форм их реализации и возникающими противоречиями между их участниками. Предметом изучения данной теории является конституционный конфликт как особый вид юридического конфликта, ключевым методом исследования конституционных конфликтов является конституционно-конфликтная диагностика. Также в рамках конституционной конфликтологии изучаются способы разрешения конституционных конфликтов, которые можно поделить на две основные группы: способы, связанные с применением властных полномочий и/или правового принуждения, и кооперативные способы. Система конституционной конфликтологии на начальном этапе формирования представлена пятью элементами: теория конституционного конфликта; конституционно-конфликтная диагностика; способы предупреждения и разрешения конституционных конфликтов; конституционные и муниципальные нормы конфликтологического типа; отдельные виды конституционно-правовых конфликтов и способы их разрешения. В заключении автор приходит к выводу о практическом значении конституционной конфликтологии, которое заключается в возможности осмысления такого сложного социально-юридического явления, как конституционный конфликт, острота которого возрастает с учетом четвертой промышленной революции и пандемии. Ключевые слова: конституционная конфликтология; раздел науки; система; методология; конституционный конфликт; конституционно-конфликтная диагностика; конституционная идентичность; правовые принципы; презумпции.
Третьяк И.А. Конституциялық жанжалтану теориясының негізгі ережелері жəне оның практикалық маңызы. Мақалада автордың конституциялық құқық ғылымының жаңа бөлімі - конституциялық жанжалтану теориясы бойынша көпжылдық жұмысының нəтижелері келтірілген. Конституциялық жанжалтанудың өзектілігі конституциялық құқықтық қатынастарда болып жатқан өзгерістермен, оларды іске асыру нысандарының күрделенуімен жəне оларға қатысушылар арасында туындайтын қайшылықтармен айқындалады. Бұл теорияның зерттеу пəні - заңи жанжалдың ерекше түрі ретіндегі конституциялық жанжал, конституциялық жанжалдарды зерттеудің негізгі əдісі - конституциялық-жанжалдық диагностика. Сондай-ақ, конституциялық жанжалтану аясында конституциялық жанжалдарды шешудің негізгі екі топқа бөлуге болатын əдістері зерттеледі: билік өкілеттіктерін жəне/немесе құқықтық мəжбүрлеуді қолданумен байланысты əдістер жəне кооперативті əдістер. Конституциялық жанжалтану жүйесі қалыптасудың бастапқы кезеңінде бес элементтен тұрады: конституциялық жанжалтану теориясы; конституциялық-жанжалдық диагностика; конституциялық жанжалдардың алдын алу жəне шешу тəсілдері; жанжалтанушылық типтегі конституциялық жəне муниципалдық нормалар; конституциялық-құқықтық жанжалдардың жекелеген түрлері жəне оларды шешу тəсілдері. Қорытындылай келе, автор өзектілігі төртінші өнеркəсіптік революция мен пандемияны ескере отырып артып келе жатқан конституциялық жанжал сияқты күрделі əлеуметтік-құқықтық құбылысты түйсінуге мүмкіндік беретін конституциялық жанжалтанудың практикалық маңыздылығы туралы тұжырым жасайды. Тірек сөздер: конституциялық жанжалтану; ғылым саласы; жүйе; əдістеме; конституциялық жанжал; конституциялық-жанжалдық диагностика; конституциялық сəйкестілік; құқық принциптері; презумпциялар.
Tretyak I.A. The main provisions of the constitutional conflictology theory and its practical significance. The article presents the results of the author's work on the theory of constitutional conflictology - a new section of the study of constitutional law. The relevance of constitutional conflictology is due to the ongoing changes in constitutional relations, the complication of the forms of their implementation and the emerging contradictions between their participants. The subject of this theory is constitutional conflict as a special type of legal conflict, the key method of this study is constitutional conflict diagnostics. In addition, within the framework of constitutional conflictology, methods of resolving constitutional conflicts are studied and can be divided into two main groups: methods associated with the use of power and / or legal coercion, and cooperative methods. The system of constitutional conflict resolution at the initial stage of formation is represented by five elements: the theory of constitutional conflict; constitutional conflict diagnostics; ways of preventing and resolving constitutional conflicts; constitutional and municipal norms of the conflictological type; certain types of constitutional conflicts and methods of their resolution. To sum up, the author comes to the conclusion about the practical significance of constitutional conflictology, which lies in the possibility of understanding such a complex socio-legal phenomenon as a constitutional conflict, the severity of which increases with regard to the fourth industrial revolution and the pandemic. Keywords: constitutional conflictology; a field of study; system; methodology; constitutional conflict; constitutional conflict diagnostics; constitutional identity; legal principles; presumptions.
Для цитирования и библиографии: Третьяк И.А. Основные положения теории конституционной конфликтологии и ее практическое значение // Право и государство. 2021. № 3 (92). – С. 71-85. DOI: 10.51634/2307-5201_2021_3_71