Исследование посвящено актуальным проблемам казахстанского уголовно-процессуального законодательства, касающимся исключения доследственной проверки в уголовном процессе, на примере налоговых преступлений как основной составляющей теневой экономики. Данная категория уголовных правонарушений является наиболее сложной при принятии решений о начале досудебного производства и взята за основу для анализа результативности деятельности органов уголовного преследования, обеспечивающих экономическую безопасность государства. Автором исследуются зарубежный опыт и вектор развития законодательства стран постсоветского пространства, на их основе предлагаются пути дальнейшего развития процедур начала досудебного расследования в Республике Казахстан. Актуальность темы продиктована тенденциями государственной политики в сфере защиты бизнеса от незаконного вовлечения в орбиту уголовного преследования. Главой государства неоднократно обращалось внимание на то, что при снижении нагрузки на бизнес, тот по-прежнему наталкивается на многочисленные проблемы, связанные с действиями правоохранительных и контролирующих органов. Новизна работы представляется в том, что достаточных исследований по данной тематике ранее как в Республике Казахстан, так и за ее пределами не проводилось. Автор приходит к выводу, что исключение доследственной проверки по экономическим преступлениям влечет существенное нарушение принципов свободы предпринимательской деятельности и презумпции добросовестности налогоплательщика. По результатам исследования внесены предложения по доработке Главы 23 Уголовно-процессуального кодекса «Начало досудебного расследования» путем возвращения доследственной проверки по составам экономических правонарушений и активизации роли прокурора в надзоре за ее законностью. Ключевые слова: начало досудебного расследования; доследственная проверка; регистрация заявления, сообщения об уголовном правонарушении; Единый реестр досудебных расследований; правонарушения в сфере теневой экономики; правонарушения в налоговой сфере; необоснованное вовлечение бизнеса в орбиту уголовного судопроизводства; уголовная ответственность юридического лица; налоговый компромисс; налоговая амнистия; прокурорский надзор.

Для цитирования и библиографии: Филатов В.Н. Начало досудебного расследования по экономическим правонарушениям в Республике Казахстан: проблемные вопросы // Право и государство. 2020. № 3-4. – С. 138-160. DOI: 10.51634/2307-5201_2020_34_138

Филатов В.Н. Қазақстан Республикасындағы экономикалық құқық бұзушылықтар бойынша сотқа дейінгі тергеп-тексерудің басталуы: проблемалық мəселелер // Құқық және мемлекет 2020. № 3-4 (88-89). Б. 138-160. Зерттеу көлеңкелі экономиканың негізгі құрамдас бөлігі болып табылатын салықтық қылмыстар мысалында қылмыстық процесте тергеуге дейінгі тексеруді алып тастауға қатысты қазақстандық қылмыстық-процестік заңнамасының өзекті проблемаларына арналған. Қылмыстық құқық бұзушылықтардың осы санаты сотқа дейінгі іс жүргізуді бастау туралы шешімдер қабылдау кезінде неғұрлым күрделі болып табылады жəне мемлекеттің экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ететін қылмыстық қудалау органдары қызметінің нəтижелілігін талдау үшін негізге алынды. Автор шетелдік тəжірибені жəне посткеңестік кеңістік елдерінің заңнамасын дамытудың векторын зерттейді, олардың негізінде Қазақстан Республикасында сотқа дейінгі тергеп-тексеруді бастау рəсімдерін одан əрі дамыту жолдарын ұсынады. Тақырыптың өзектілігі бизнесті қылмыстық қудалау аясына заңсыз тартудан қорғау саласындағы мемлекеттік саясаттың тенденцияларымен айқындалады. Мемлекет басшысы бизнеске түсетін жүктеме азайған кезде, ол бұрынғыдай құқық қорғау жəне бақылаушы органдардың іс-əрекеттеріне байланысты көптеген проблемаларға тап болып отырғанына бірнеше рет назар аударды. Жұмыстың жаңалығы осы тақырып бойынша бұрын Қазақстан Республикасында да, одан тыс жерлерде де жеткілікті зерттеулер жүргізілмегендігінде. Автор экономикалық қылмыстар бойынша тергеуге дейінгі тексеруді алып тастау кəсіпкерлік қызмет еркіндігі қағидаттарын жəне салық төлеушінің адалдығы презумпциясын айтарлықтай бұзуға əкеледі деген қорытынды жасайды. Зерттеу нəтижелері бойынша Қылмыстық-роцестік кодекстің «Сотқа дейінгі тергеп-тексерудің басталуы» 23-тарауын экономикалық құқық бұзушылықтар құрамы бойынша тергеуге дейінгі тексеруді қайтару жəне оның заңдылығын қадағалауда прокурордың рөлін жандандыру жолымен пысықтау бойынша ұсыныстар енгізілді. Тірек сөздер: сотқа дейінгі тергеп-тексерудің басталуы; тергеуге дейінгі тексеру; қылмыстық құқық бұзушылық туралы арызды, хабарламаны тіркеу; Сотқа дейінгі тергеп-тексерудің бірыңғай тізілімі; көлеңкелі экономика саласындағы құқық бұзушылықтар; салық саласындағы құқық бұзушылықтар; бизнесті қылмыстық сот ісін жүргізу аясына негізсіз тарту; заңды тұлғаның қылмыстық жауаптылығы; салықтық ымыраға келу; салықтық рақымшылық жасау; прокурорлық қадағалау.
Filatov V.N. Problematic issues of the pre-trial investigation beginning on economic offenses in the Republic of Kazakhstan // Law and state 2020. № 3-4 (88-89). Р. 138-160. The study is devoted to topical problems of Kazakhstan's criminal procedure legislation,  concerning the exclusion of pre-investigation checks in criminal proceedings on the economic composition of offenses, using the example of tax crimes as the main component of the shadow economy. This category of criminal offenses is the most difficult in making decisions on the commencement of pre-trial proceedings and is taken as a basis for analyzing the effectiveness of the activities of the criminal prosecution bodies that ensure the economic security of the state. The author examines foreign experience and the vector of development of the legislation of the countries of the post-Soviet space, and the ways of further development of the procedures for starting pre-trial investigation in the Republic of Kazakhstan are proposed on their basis. The relevance of the topic is dictated by the tendencies of the state policy in the field of protecting business from illegal involvement in the orbit of criminal prosecution. The head of state has repeatedly drawn attention to the fact that while reducing the burden on business, it still encounters numerous problems associated with the actions of law enforcement and regulatory agencies. The novelty of the work seems to be in the fact that sufficient research on this topic has not previously been carried out both in the Republic of Kazakhstan and outside its borders. The author comes to the conclusion that the exclusion of a pre-investigation check on economic crimes entails a significant violation of the principles of freedom of entrepreneurial activity and the presumption of good faith of the taxpayer. Based on the results of the study, proposals were made to revise the Chapter 23 of the Criminal Procedure Code "Starting a pre-trial investigation" by returning a pre-investigation check on the composition of economic offenses and enhancing the role of the prosecutor in overseeing its legality. Keywords: start of pre-trial investigation; pre-investigation check; registration of the application, notification of a criminal offense; Unified register of pre-trial investigations; offenses in the shadow economy; offenses in the tax sphere; unjustified involvement of business in the orbit of criminal proceedings; criminal responsibility of a legal entity; tax compromise; tax amnesty; Prosecutor's supervision.
Читать статью