Рассматривается диспозитивность как юридический феномен, присущий всем отраслям права без исключения – как частным, так и публично-правовым. Диспозитивность как общеправовая категория имеет следующие признаки: наличие нормативной альтернативы, т. е. закрепленная законом многовариантность поведения; автономия воли субъектов права, которые своим волеизъявлением вправе выбрать оптимальный для них вариант поведения; правовая инициатива, основанная на интересах и потребностях заинтересованных лиц; осуществление выбора в рамках закона, т. е. правомерность каждой из предоставленных альтернатив; недопустимость принуждения к реализации диспозитивной нормы. Задача юридической науки и практики – поиск и выработка оптимального баланса между императивностью и диспозитивностью в праве. Ключевые слова: правовое регулирование, императивность, диспозитивность, автономия воли, правовая инициатива, диспозитивная норма, неимперативные нормы, восполнительная норма, нормы с открытой структурой, нормы с вариативным содержанием, снижение неопределенности в праве, метаотраслевая категория.
Демин А.В. Диспозициялық жалпы құқықтық концепт ретінде. Диспозициялық жеке және көпшілік құқығын қоспағанда, заңның барлық салаларына тән заңнамалық феномен ретінде қарастырылады. Диспозициялықтың жалпы құқықтық санат ретінде мынадай белгілері бар: нормативтік баламаның болуы, яғни заңмен белгіленген мінез-құлықтың көпөлшемділігі; құқық субъектілерінің еркіндік автономиясы, яғни еркін білдіру құқығымен өздеріне тиімді мінез-құлық нұсқасын таңдауы; мүдделі тараптардың мүдделері мен қажеттіліктеріне негізделген құқықтық бастама; таңдауды заң шеңберінде іске асыру, яғни ұсынылған баламалардың заңды болуы; диспозитивті нормаларды іске асыруға мәжбүрлікті болдырмау. Заң ғылымы мен тәжірибесінің міндеті – құқықтағы императивтілік пен диспозитивтілік арасындағы тиімді теңгерімді іздеу және дамыту. Түйінді сөздер: құқықтық реттеу, императивтілік, диспозитивтілік, еркіндік автономиясы, құқықтық бастама, диспозитивті норма, императивті емес нормалар, толықтыру нормасы, ашық құрылымды нормалар, вариативті мазмұнды нормалар, құқықта айқынсыздықтың төмендеуі, метасалалық санат.
Demin A. The Dispositivity as a General Legal Concept. The Author considers the dispositivity as a legal phenomenon that exists in all branches of law, without exception – both private and public  law. The dispositivity as a general legal category has the following characteristics: the presence of regulatory alternatives, i.e. of the multivariate behavior fixed by the law; autonomy of will of subjects of law, which by their will may choose the optimal way of behavior; autonomy of will of subjects of law, who by their will may choose the optimal way of behavior; the legal initiative based on the interests and the needs of stakeholders; implementation of the choice within the law, i.e. the validity of each of the provided alternatives; inadmissibility of coercion to implement the discretionary provisions. The task of legal science and practice are the search and development of optimal balance between the imperative and the dispositive in the law. Key words: legal regulation, the imperativity, the dispositivity, autonomy of will, legal initiative, the discretionary norm, origin of law, self-control, normative choice, multivariance of behavior.
Читать статью