Популярные статьи

ҚҰҚЫҚ және МЕМЛЕКЕТ
ПРАВО и ГОСУДАРСТВО
Law and State

Последние номера журнала

Статьи

Элементы 31—40 из 484.

Автор № 3 (84), 2019 г

ПРОТИВОДЕЙСТВИЕ КОРРУПЦИИ
Мухаметов А.Ф. (Нур-Султан) Борьба с коррупцией: восприятие, рейтинг, опыт. Успех или поражение? С. 4.
Sayapin S. (Almaty) «Critical Analysis, Strict Discipline and Personal Responsibility»: Some Reflections on Strengthening the Independence of Judiciary in Central Asia. С. 18.
Бейсенбин К.А. (Смоленск) Коррупция в системе государственного управления: проблемы противодействия, исторический и зарубежный опыт. С. 28.
ПРОБЛЕМЫ ТЕОРИИ ГОСУДАРСТВА И ПРАВА
Понкин И.В. (Россия, Москва) Концепт глубинного государства («Deep State»). С. 43. 
ЗАЩИТА ПРАВ И СВОБОД ЧЕЛОВЕКА
Makhmejanov G.N., Amantaikyzy A., Zhumasheva M. (Nur-Sultan) Healthcare Regulation in Kazakhstan: Challenges to Indicative Planning. С. 61.
АДМИНИСТРАТИВНОЕ ПРАВО И ГОСУДАРСТВЕННОЕ УПРАВЛЕНИЕ
Уваров В.Н., Уварова-Патенко Н.В. (Алматы) Модернизация управления в правоохранительной системе Республики Казахстан. С. 76.
ПРАВО И ПОЛИТИЧЕСКИЕ СИСТЕМЫ ЗАРУБЕЖНЫХ СТРАН
Черкасов А.И. (Россия, Москва) Универсализация местного самоуправления в странах современного мира: основные тенденции. С. 87.
Каудыров Т.Е., Шакенов М.А. (Нур-Султан) К вопросу о наличии прецедентного права во французском правосудии. С. 99.
УГОЛОВНОЕ ПРАВО
Биебаева А.Ə. (Нур-Султан), Калгужинова А.М. (Караганда) Қылмыстық жауаптылықтан босатудың мəні, оның қылмыстық құқықтың сабақтас институттарымен ара қатынасы. С. 117.
УГОЛОВНО-ПРОЦЕССУАЛЬНОЕ ПРАВО
Ким К.В. (Нур-Султан) Подозрение в досудебном уголовном судопроизводстве. С. 131.
МАЗМҰНЫ / CONTENTS С. 146.
ИНФОРМАЦИЯ ДЛЯ АВТОРОВ С. 147


Автор Мухаметов А.Ф

Целью статьи является сопоставление зарубежного опыта борьбы с коррупцией с положением дел в данной сфере в Казахстане. Рассматривается позитивный опыт ряда государств, занимающих наиболее высокие рейтинговые позиции по борьбе с коррупцией, в том числе, Сингапура, Китайской Народной Республики, Соединенных Штатов Америки, Эстонии и других. Показано место Казахстана в глобальном антикоррупционном процессе (на основе официальных данных), освещаются антикоррупционные меры, принятые в РК, поднимаются и анализируются проблемные вопросы и формулируются тренды продолжения антикоррупционной деятельности на основе перестройки сознания граждан. В статье предлагаются не только направления по ужесточению наказания за коррупционные действия, но и тренды профилактики коррупции, обращается внимание читателя на назревшую необходимость воспитания корректной гражданской позиции населения и повышения уровня нравственности граждан, модернизации антикоррупционной политики в Казахстане. Статья предназначена для широкого круга научных и практических работников. Ключевые слова: коррупция, антикоррупционная деятельность, система борьбы с коррупцией, антикоррупционное сознание, гражданская позиция, ответственность, борьба с коррупцией, государство, государственные органы, государственная служба.
Мухаметов А.Ф. Сыбайлас жемқорлықпен күрес: қабылдау, рейтинг, тəжірибе. Табыс немесе сəтсіздік? Мақаланың мақсаты сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес саласындағы шетелдік тəжірибені Қазақстандағы осы саладағы жағдаймен салыстыру болып табылады. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресте жоғары көрсеткіштерге жеткен бірқатар мемлекеттердің оң тəжірибесі талқыланады, олардың ішінде Сингапур, Қытай Халық Республикасы, Америка Құрама Штаттары, Эстония жəне басқа елдер бар. Қазақстанның жаһандық сыбайлас жемқорлыққа қарсы үдерістегі орны (ресми мəліметтер негізінде) көрсетіледі, ҚР қолға алған сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-шаралар жайлы баяндалады, азаматтардың санасын қайта құрылымдау негізінде сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметті жалғастыру трендтері тұжырымдалып, проблемалық мəселелер көтеріледі жəне талданады. Мақалада сыбайлас жемқорлық əрекеттер үшін жазаны қатайту жөніндегі бағыттар ғана емес, сонымен қатар сыбайлас жемқорлықтың алдын алудың трендтері ұсынылады, оқырмандардың назары халықты дұрыс азаматтық ұстанымға тəрбиелеудің жəне азаматтардың адамгершілік деңгейін көтерудің, Қазақстандағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясатты жаңғыртудың шұғыл қажеттілігіне аударылады. Мақала ғалымдар мен тəжірибе қызметкерлерінің кең аясына арналған. Тірек сөздер: сыбайлас жемқорлық, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл, сыбайлас жемқорлыққа қарсы жүйе, сыбайлас жемқорлыққа қарсы сана, азаматтық ұстаным, жауапкершілік, сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес, мемлекет, мемлекеттік органдар, мемлекеттік қызмет.
Mukhametov A.F. Chief Expert of the Center for Military Strategic Research JSC, Candidate of Military Sciences, Nur-Sultan: Anticorruption efforts: perception, rating, and experience. Success or failure? The aim of the article is to compare between foreign and Kazakhstani experiences in the fight against corruption. The article discusses the positive experience of a number of states that occupy the leading positions in the fight against corruption, including Singapore, China, United States of America, Estonia and others. The aricle highlights the place of Kazakhstan in the global anti-corruption process (based on official data) and the anti-corruption measures taken in Kazakhstan. The author of the article also raises the issues and draws up trends in the continuation of anti-corruption activities based on the restructuring of the minds of the nation. The article proposes not only directions to toughen the punishment for corruption, but also the prevention of corruption, draws attention to the urgent need to instill in the people of the country about the correct civic position and increase the moral level of citizens. This article is intended for a wide range of researchers and practitioners. Keywords: corruption, anti-corruption activities, anti-corruption system, anticorruption consciousness, civic position, responsibility, anticorruption efforts, state, government agencies, public service.
Читать статью


Автор Sayapin S.

Despite the fact that the Constitutions and relevant laws of all the states in Central Asia include guarantees of judicial independence, the World Economic Forum placed some of the region's states in the second half of its judicial independence ranking for 2017 – 2018. The article considers some obstacles to the exercise of judicial independence in the region such as corruption, structural links between the judiciary and law enforcement organs, the duration of judicial appointments, and the influence of the executive branch with the further suggestions on the possible ways to overcome such obstacles. The analysis is based on the factual data, legislative acts, according recommendations from international organisations, and the expert opinions. Particular attention is paid to the academic qualifications of candidates for judicial offices, and to the role of international and comparative law in judges' professional purview. It is suggested that the quality of the administration of justice matters not only for the resolution of specific disputes among individuals and legal entities but, more generally, for improving social welfare, and for states' social and economic development. Accordingly, increasing the judicial independence should be among the most urgent priorities in Central Asian states. This goal can be reached by effectuating long-term judicial appointments of candidates from among the most qualified and experienced lawyers in civil, family and criminal matters, as well as by considerably improving judges' financial provision. Keywords: Central Asia, corruption, courts, independence, judges, judicial reform, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan, Turkmenistan, Uzbekistan.
Саяпин С.В. «Сыни талдау, қатаң тəртіп жəне дербес жауапкершілік»: Орталық Азияда сот билігінің тəуелсіздігін күшейту туралы ойлар. Орталық Азия мемлекеттерінің барлығының Конституциялары мен сəйкес заңдары сот билігінің тəуелсіздігі кепілдіктерін бекітетініне қарамастан, аймақтың кейбір мемлекеттері Дүниежүзілік Экономикалық Форум жариялаған 2017–2018 жылдардағы сот билігінің тəуелсіздігі рейтингінің екінші жартысынан орын тепті. Мақалада аймақтағы сот билігінің тəуелсіздігіне кедергілердің кейбіреуі қарастырылады – атап айтқанда, сыбайлас жемқорлық, сот жүйесі мен құқыққорғау органдарының арасындағы құрылымдық байланыстар, судьялардың өкілеттік мерзімдері жəне биліктің атқарушы тармағының ықпалы – жəне осындай кедергілерді жеңудің ықтимал жолдары ұсынылады. Талдауға негіз болған: фактілік мəліметтер, заңнамалық актілер, халықаралық ұйымдардың тиісті ұсынымдары, сондай-ақ мамандардың пікірі. Судьялыққа үміткерлердің академиялық біліктілігіне жəне судьялардың кəсіби ойөрісіндегі халықаралық құқық пен салыстырмалы құқықтанудың рөліне рекше көңіл аударылады. Сот төрелігін атқарудың сапасы жеке жəне заңды тұлғалардың арасындағы нақты дауларды шешу үшін ғана маңызды емес, оның əлдеқайда кең ауқымды маңызы бар – əлеуметтік əл-ауқатты жақсарту, мемлекеттердің əлеуметтік жəне экономикалық дамуына септігін тигізу. Тиісінше, сот билігінің тəуелсіздігін арттыру Орталық Азия мемлекеттерінің маңызды басымдықтарының бірі болуы керек. Осы мақсатқа үміткерлер ішінен азаматтық, отбасылық жəне қылмыстық істер бойынша ең білікті жəне тəжірибелі адвокаттарды судья лауазымдарына ұзақ уақытқа тағайындау, сондай-ақ судьяларды материалдық қамтамасыз етуді айтарлықтай жақсарту арқылы қол жеткізуге болады. Тірек сөздер: Қазақстан, сыбайлас жемқорлық, Қырғызстан, тəуелсіздік, сот жүйесін реформалау, судьялар, соттар, Тəжікстан, Түрікменстан, Өзбекстан,Орталық Азия.
Саяпин С.В. «Критический анализ, строгая дисциплина и персональная ответственность»: размышления об усилении независимости судебной власти в Центральной Азии. Несмотря на то, что Конституции и соответствующие законы всех государств Центральной Азии содержат гарантии независимости судебной власти, некоторые государства региона разместились во второй половине рейтинга независимости судебной власти за 2017 – 2018 годы, опубликованного Всемирным Экономическим Форумом. В статье рассматриваются некоторые препятствия независимости судебной власти в регионе – в частности, коррупция, структурные связи между судебной системой и правоохранительными органами, срок полномочий судей и влияние исполнительной ветви власти, – и предлагаются возможные пути преодоления таких препятствий. Основой для анализа являются фактические данные, акты законодательства, соответствующие рекомендации международных организаций, а также мнения специалистов. Особо подчеркивается академическая квалификация кандидатов в судьи и роли международного права и сравнительного правоведения в профессиональном кругозоре судей. Качество осуществления правосудия имеет значение не только для разрешения конкретных споров между физическими и юридическими лицами, но и в более общем смысле – для улучшения социального благополучия, социального и экономического развития государств. Соответственно, повышение независимости судебной власти должно быть одним из важнейших приоритетов государств Центральной Азии. Эта цель может быть достигнута путем долгосрочного назначения на судейские должности кандидатов из числа наиболее квалифицированных и опытных адвокатов по гражданским, семейным и уголовным делам, а также существенного улучшения материального обеспечения судей. Ключевые слова: Казахстан, коррупция, Кыргызстан, независимость, реформа судебной системы, судьи, суды, Таджикистан, Туркменистан, Узбекистан, Центральная Азия.
Читать статью


Автор № 4 (93), 2021

ПРОБЛЕМЫ ТЕОРИИ ГОСУДАРСТВА И ПРАВА
Батырбекова Д.С. (Костанай) Действующее право Международного финансового центра «Астана» и его взаимодействие с действующим правом Республики Казахстан. С. 6.
КОНСТИТУЦИОННОЕ ПРАВО
Бекбаев Е.З. (Алматы) Полномочия Парламента по правовой охране и защите Конституции Республики Казахстан. С. 25.
Семашко Е.В., (Минск, Республика Беларусь), Шишикин А.А. (Гомель, Республика Беларусь) Обращение как форма непосредственного участия граждан в осуществлении местного самоуправления в Республике Беларусь. С. 39.
ГОСУДАРСТВЕННОЕ УПРАВЛЕНИЕ
Дегтярев М.В. (Хабаровск, Российская Федерация) Концепт и комплекс инструментариев «регуляторная песочница». С. 53.
ГРАЖДАНСКОЕ ПРАВО
Белых В.С. (Екатеринбург, Российская Федерация), Идрышева С.К. (Нур-Султан, Казахстан), Бажина М.А. (Екатеринбург, Российская Федерация) Особенности транспортного законодательства России, Казахстана и Германии: сравнительно-правовой аспект. С. 71.
Kosyanenko E.M. (Yekaterinburg, Russia) Legal research of the regime of objects created by artificial intelligence. С. 90.
УГОЛОВНОЕ ПРАВО
Биебаева А.Ə. (Нұр-Сұлтан), Калгужинова А.М. (Қарағанды) Жəбірленушілерге өтемақы жүйесіндегі мəжбүрлі төлем жəне оның құқықтық табиғаты хақында. С. 99.
МАЗМҰНЫ/CONTENTS. С. 113.
ИНФОРМАЦИЯ ДЛЯ АВТОРОВ. С. 114.


Автор Батырбекова Д.С

(diana.batyrbekova.92@mail.ru)
В статье рассматриваются актуальные вопросы функционирования Международного финансового центра «Астана» (далее – МФЦА) на территории Республики Казахстан. Анализируя действующее право Республики Казахстан и МФЦА, автор приходит к выводу, что законодательство Республики Казахстан начало придавать актам МФЦА, в частности решениям суда МФЦА и Международного арбитражного центра юридически обязательный характер на всей территории Республики Казахстан. Данный вывод базируется на том, что в 2020 году в Гражданский процессуальный кодекс Республики Казахстан (далее – ГПК РК) и Закон Республики Казахстан «Об исполнительном производстве и статусе судебных исполнителей» были внесены соответствующие изменения и дополнения, которые предусматривают обязательность исполнения решений и приказов суда МФЦА на всей территории Республики Казахстан наряду с актами судов Республики Казахстан. Предметом исследования является действующее право МФЦА и его взаимодействие с действующим правом Республики Казахстан. Предлагаемая публикация имеет целью показать взаимодействие действующего права МФЦА и действующего права Республики Казахстан.Междисциплинарный характер предмета исследования позволил использовать методологию следующих юридических наук: теория государства и права, конституционное право Республики Казахстан, международное публичное право, сравнительное правоведение. Освещая те или иные аспекты исследования, мы сочетали методы из различных групп: всеобщие; общенаучные (анализ, синтез); специальные; частно-научные (формально-юридический). Методы сравнительного правоведения: ряд концептуальных подходов, в частности – цивилизационный, герменевтический, системный и функциональный подходы. Научная новизна публикации заключается в том, что в работе при анализе действующего права МФЦА нами сформулированы два подхода. Первый подход основан на том, что действующим правом МФЦА является право самого МФЦА, и, хотя здесь возможны отдельные элементы функционирования иностранного права, нельзя говорить о заимствовании иностранного права, т.е. о рецепции английского общего права в правовую систему Казахстана. Второй поход, которого мы придерживаемся, предусматривает, что в результате создания и функционирования МФЦА происходит взаимодействие и взаимовлияние действующего права МФЦА и действующего права Республики Казахстан. Кроме того, в статье отмечается, что юрисдикция МФЦА, в том числе и в форме решений суда МФЦА, в которой помимо казахстанского права действуют принципы, нормы и прецеденты права Англии и Уэльса, в предусмотренных законодательными актами Республики Казахстан случаях распространяется не только на территорию города Нур-Султан, где функционирует особый правовой режим, но и может охватывать всю территорию Республики Казахстан. Ключевые слова: действующее право МФЦА; действующее право РК; правовая система; конвергенция; рецепция; аккультурация; преемственность; Международный финансовый центр «Астана»; общее право; принципы, нормы и прецеденты права Англии и Уэльса.

Батырбекова Д.С. «Астана» Халықаралық қаржы орталығының қолданыстағы құқығы және оның Қазақстан Республикасының қолданыстағы құқығымен өзара әрекеттесуі. Мақалада «Астана» Халықаралық қаржы орталығының (бұдан әрі – АХҚО) Қазақстан Республикасының аумағында жұмыс істеуінің өзекті мәселелері қарастырылады. Қазақстан Республикасының және АХҚО-ның қолданыстағы құқығын талдай отырып, автор Қазақстан Республикасының заңнамасы АХҚО актілеріне, атап айтқанда АХҚО сотының және халықаралық төрелік орталығының шешімдеріне Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында заңдық міндетті сипат бере бастады деген қорытындыға келеді. Бұл қорытынды 2020 жылы Қазақстан Республикасының Азаматтық процестік кодексіне (бұдан әрі – ҚР АПК) және «Атқарушылық iс жүргiзу және сот орындаушыларының мәртебесi туралы» Қазақстан Республикасының Заңына АХҚО сотының шешімдері мен бұйрықтарын Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында Қазақстан Республикасы соттарының актілерімен қатар орындау міндеттілігін көздейтін тиісті өзгерістер мен толықтырулар енгізілгеніне негізделеді. Зерттеу пәні АХҚО-ның қолданыстағы құқығы және оның Қазақстан Республикасының қолданыстағы құқығымен өзара әрекеттесуі болып табылады. Ұсынылып отырған жарияланымның мақсаты АХҚО-ның қолданыстағы құқығы  мен ҚР қолданыстағы құқығының өзара әрекеттесуін көрсету болып табылады. Зерттеу пәнінің пәнаралық сипаты келесі заң ғылымдарының әдіснамасын қолдануға мүмкіндік берді: мемлекет және құқық теориясы, Қазақстан Республикасының конституциялық құқығы, халықаралық жария құқық, салыстырмалы құқықтану. Зерттеудің осы немесе басқа қырларын аша отырып, біз әртүрлі топтардың әдістерін біріктірдік: әмбебап; жалпы ғылыми (талдау, синтез); арнайы; жеке-ғылыми (формальды-құқықтық). Салыстырмалы құқықтану әдістері: бірқатар тұжырымдамалық тәсілдер, атап айтқанда, өркениеттік, герменевтикалық, жүйелік және функционалдық тәсілдер. Жарияланымның ғылыми жаңалығы – АХҚО-ның қолданыстағы құқығын талдау кезінде біз екі ұстаным тұжырымдаймыз. Бірінші ұстаным АХҚОның қолданыстағы құқығы АХҚО-ның өзінің құқығы болып табылатындығына негізделген және мұнда шетелдік құқықтың әрекет етуінің жекелеген элементтері мүмкін болса да, шетелдік құқықты қабылдау, яғни Қазақстанның құқықтық жүйесіне ағылшын жалпы құқығын рецепциялау туралы айтуға болмайды. Біз басшылыққа алып отырған екінші ұстаным АХҚО-ның құрылуы мен жұмыс істеуінің нәтижесінде АХҚО-ның қолданыстағы құқығы мен Қазақстан Республикасының қолданыстағы құқығының өзара әрекеттесуі және өзара әсер етуі орын алатынын көздейді. Бұдан басқа, мақалада АХҚО юрисдикциясы, оның ішінде қазақстандық құқықтан басқа, Англия мен Уэльс құқығының принциптері, нормалары мен прецеденттері қолданылатын АХҚО сотының шешімдері нысанында, Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде көзделген жағдайларда ерекше құқықтық режим жұмыс істейтін Нұр-Сұлтан қаласының аумағы шегін ғана емес, сондай-ақ Қазақстан Республикасының бүкіл аумағын қамтуы мүмкін екендігі атап өтілген. Тірек сөздер: АХҚО-ның қолданыстағы құқығы; ҚР қолданыстағы құқығы; құқықтық жүйе; конвергенция; рецепция; аккультурация; сабақтастық; «Астана» халықаралық қаржы орталығы; жалпы құқық; Англия мен Уэльс құқығының принциптері, нормалары және прецеденттері.

Batyrbekova D.S. The functioning law of the Astana International Financial Center and its interaction with the functioning law of the Republic of Kazakhstan. The article discusses topical issues of the functioning of the Astana International Financial Center (hereinafter – the AIFC) on the territory of the Republic of Kazakhstan. Analyzing the functioning law of the Republic of Kazakhstan and the AIFC, the author comes to the conclusion that the legislation of the Republic of Kazakhstan is to give the AIFC acts, in particular the decisions of the AIFC Court and the International Arbitration Center (hereinafter – IAC) a legally binding character within the territory of the Republic of Kazakhstan. This conclusion is based on the fact that in 2020, the Civil Procedure Code of the Republic of Kazakhstan and the Law of the Republic of Kazakhstan «On Enforcement Proceedings and the Status of Enforcement Agents» were introduced amendments and additions that provide for the decisions and orders of the AIFC Court to be mandatory for their execution throughout the territory of the Republic of Kazakhstan, along with acts of the courts of the Republic of Kazakhstan. The subject of the research is the functioning law of the AIFC and its interaction with the functioning law of the Republic of Kazakhstan. The proposed publication aims to show the interaction of the functioning law of the AIFC and the functioning law of the Republic of Kazakhstan. The interdisciplinary nature of the research subject made it possible to use the methodology of the following branches of legal studies: theory of state and law, constitutional law of the Republic of Kazakhstan, public international law, comparative law. Covering certain aspects of research, we combined methods from different groups: general; general scientific (analysis, synthesis); special; private scientific (formal legal). Comparative law methods: a number of conceptual approaches, in particular civilizational, hermeneutic, systemic and functional approaches. The scientific novelty of the publication lies in the fact that when analyzing the functioning law of the AIFC, we formulated two approaches. The first approach is based on the fact that the functioning law of the AIFC is the law of the AIFC itself, and although certain elements of the functioning of foreign law are possible here, we cannot talk about adopting foreign law, i.e. on the reception of English common law in the legal system of Kazakhstan. The second approach, which we adhere to, provides that as a result of the creation and functioning of the AIFC, there is an interaction and mutual influence of the functioning law of the AIFC and the functioning law of the Republic of Kazakhstan. In addition, in the article it is noted that the jurisdiction of the AIFC, including it being in the form of decisions of the AIFC Court, in which, in addition to Kazakh law, there are principles, norms and precedents of the law of England and Wales, in cases provided for by the legislative acts of the Republic of Kazakhstan extends not only within the territory of Nur-Sultan, where a special legal regime operates, but it can also cover the entire territory of the Republic of Kazakhstan. Keywords: functioning law of the AIFC; functioning law of the Republic of Kazakhstan; legal system; convergence; reception; acculturation; continuity; Astana International Financial Center; common law; principles; norms and precedents of the law of England and Wales.

Читать статью


Автор Бекбаев Е.З

(erzat_bek@mail.ru)
Актуальность статьи обусловлена потребностями дальнейшего совершенствования деятельности Парламента по правовой охране и защите Конституции Республики Казахстан, задачами повышения эффективности противодействия конституционным правонарушениям. Отмечается повышенная социальная опасность конституционных правонарушений, которые посягают на такие ценности государства и общества, как гражданство, устройство и организация государственной власти, защита прав и свобод человека, обеспечение национальной безопасности, суверенитета и целостности государства, соответствие законов Конституции. Показывается правовой механизм охраны и защиты Конституции, который охватывает правовые основы данной деятельности, а также субъектов, объект и методы (способы) противодействия конституционным правонарушениям, вопросы восстановления конституционной законности. Рассматриваются четыре группы полномочий Парламента по правовой охране и защите Конституции Республики Казахстан. В рамках полномочий Парламента и его Палат по обеспечению соответствия законов Конституции Республики обнаружено отсутствие правовой корреляции, в силу которого Конституционным Советом проверяются не все принятые Парламентом законы на их соответствие Конституции Республики до подписания Президентом. Предлагается подпункт 2) пункта 1 статьи 72 Конституции Республики Казахстан изложить отдельным пунктом данной статьи в следующей редакции: «3. Конституционный Совет рассматривает до подписания Президентом Республики все принятые Парламентом законы на их соответствие Конституции Республики». Ключевые слова: Конституция; правовая охрана Конституции; правовая защита Конституции; конституционные правонарушения; Парламент; полномочия Парламента; закон; конституционность закона; Конституционный Совет; полномочия Конституционного Совета.

Бекбаев Е.З. Парламенттің Қазақстан Республикасы Конституциясын құқықтық күзету және қорғау жөніндегі өкілеттіктері. Мақаланың өзектілігі Парламенттің Қазақстан Республикасының Конституциясын құқықтық күзету және қорғау жөніндегі қызметін одан әрі жетілдіру қажеттілігімен, конституциялық құқық бұзушылықтарға қарсы іс-қимылдың тиімділігін арттыру міндеттерімен айқындалады. Мемлекет пен қоғамның азаматтық, мемлекеттік биліктің құрылымы мен ұйымдастырылуы, адам құқықтары мен бостандықтарын қорғау, ұлттық қауіпсіздікті, мемлекеттің егемендігі мен тұтастығын қамтамасыз ету, заңдардың Конституцияға сәйкестігі сияқты құндылықтарына қол сұғатын конституциялық құқық бұзушылықтардың жоғары әлеуметтік қауіптілігі атап өтіледі. Конституцияны күзету мен қорғаудың құқықтық негіздерін, сондай-ақ конституциялық құқық бұзушылықтарға қарсы іс-қимылдың субъектілерін, объектілері мен әдістерін (тәсілдерін), конституциялық заңдылықты қалпына келтіру мәселелерін қамтитын осы қызметтің құқықтық тетігі көрсетіледі. Парламенттің Қазақстан Республикасының Конституциясын құқықтық күзету және қорғау жөніндегі өкілеттіктерінің төрт тобы қарастырылады. Парламент пен оның Палаталарының заңдардың Республика Конституциясына сәйкестігін қамтамасыз ету жөніндегі өкілеттіктері шеңберінде құқықтық корреляцияның жоқтығы анықталды, соған байланысты Конституциялық Кеңес Парламент қабылдаған заңдардың барлығының Республика Конституциясына сәйкестігін Президент қол қойғанға дейін тексермейді. Қазақстан Республикасы Конституциясының 72-бабының 1-тармағының 2)-тармақшасын осы баптың жеке тармағы түрінде келесі редакцияда жазу ұсынылады: «3. Конституциялық Кеңес Парламент қабылдаған барлық заңдардың Республика Конституциясына сәйкестігін Республика Президенті қол қойғанға дейін қарайды». Тірек сөздер: Конституция; Конституцияны құқықтық күзету; Конституцияны құқықтық қорғау; конституциялық құқық бұзушылықтар; Парламент; Парламенттің өкілеттіктері; заң; заңның Конституцияға сәйкестігі; Конституциялық Кеңес; Конституциялық Кеңестің өкілеттіктері.

Bekbaev E.Z. Powers of the Parliament for the legal security and protection of the Constitution of the Republic of Kazakhstan. The relevance of the article is determined by the needs of further improving the activity and functions of the Parliament on the legal protection of the Constitution of the Republic of Kazakhstan, by the tasks of increasing the effectiveness of counteracting constitutional violations. There is an increased social danger of constitutional violations that infringe on such values of the state and society as citizenship, the structure and organization of state power, protection of human rights and freedoms, ensuring national security, sovereignty and integrity of the state, compliance of the laws with the Constitution. The article shows the legal mechanism of the protection of the Constitution which covers the legal foundations of this activity, as well as subjects, object and methods (means) of counteracting constitutional violations, issues of restoring constitutional legality. Four groups of powers of the Parliament for the protection of the Constitution of the Republic of Kazakhstan are reviewed. Within the framework of the powers of the Parliament and its Chambers to ensure the compliance of laws with the Constitution, a legal gap has been discovered, due to which the Constitutional Council does not check all laws adopted by the Parliament for their compliance with the Constitution of the Republic before being signed by the President. It is proposed to present subparagraph 2 of paragraph 1 of Article 72 of the Constitution of the Republic of Kazakhstan as a separate paragraph of this article in the following wording: «3. The Constitutional Council considers, prior to signing by the President of the Republic, all laws adopted by the Parliament for their compliance with the Constitution». Keywords: Constitution; legal protection of the Constitution; constitutional violations; the Parliament; powers of the Parliament; law; constitutionality of the law; the Constitutional Council; powers of the Constitutional Council.

Читать статью


Автор Семашко Е.В., Шишикин А.А.

(semashko-el@mail.ru) (aleksey.shishikin@gmail.com)
В рамках построения «государства для народа» в Республике Беларусь, «слышащего государства» в Казахстане повышается значение обращений граждан в государственные органы как элемента политического процесса. Особую роль обращения граждан играют на уровне местного управления и самоуправления, не имея при этом в полной мере достаточной научной и законодательной основы, что и обусловливает актуальность настоящего исследования. Предмет научного анализа – институт обращений граждан как форма непосредственного участия граждан в осуществлении местного самоуправления. Цель исследования – развитие концептуально-теоретических основ функционирования института обращений граждан на местном уровне, повышение эффективности применения данного инструмента народовластия. В работе использовались как рационалистические, так и эмпирические методы научного познания, а также анализ, синтез, сравнительно-правовой метод. Новизна представленного анализа заключается в комплексном рассмотрении обращений граждан с точки зрения их формально-юридических характеристик, а также существенных признаков, которые отражают цель и функции обращений. В статье рассмотрены особенности обращения гражданина, адресатом которого выступают органы местного управления и самоуправления. Авторами обосновывается целесообразность законодательного закрепления обращения гражданина в качестве самостоятельной формы непосредственного его участия в осуществлении местной власти, предлагаются редакции соответствующих норм белорусского законодательства. Отмечается особенность коллективных обращений в органы местного управления и самоуправления и предлагается новый подход к их рассмотрению. Ключевые слова: государство для народа; слышащее государство; народовластие; обращение; местное самоуправление; непосредственное участие; органы местного управления и самоуправления; вопросы местного значения; коллективное обращение; общественный интерес.

Семашко Е.В., Шишикин А.А. Жолданым азаматтардың Беларусь Республикасында жергілікті өзін-өзі басқаруды жүзеге асыруға тікелей қатысу нысаны ретінде. Беларусь Республикасында «халық үшін мемлекет», Қазақстанда «халық үніне құлақ асатын мемлекет» құру аясында саяси процестің элементі ретінде азаматтардың мемлекеттік органдарға жолданымдарының маңызы артып келеді. Жеткілікті ғылыми және заңнамалық негізі болмаса да, бұл тұрғыда азаматтардың жолданымдары жергілікті басқару және өзін-өзі басқару деңгейінде ерекше рөл атқарады, осы жайт зерттеудің өзектілігін айқындайды. Ғылыми талдау пәні – азаматтардың жергілікті өзін-өзі басқаруды жүзеге асыруға тікелей қатысу нысаны ретінде азаматтардың жолданымдары институты. Зерттеудің мақсаты – жергілікті деңгейде азаматтардың жолданымдары институты қызметінің тұжырымдамалық теориялық негіздерін дамыту, халық билігінің осы құралын қолданудың тиімділігін арттыру. Жұмыста ғылыми танымның рационалистік және эмпирикалық әдістері, сонымен қатар талдау, синтез және салыстырмалы құқықтық әдіс қолданылды. Ұсынылған талдаудың жаңалығы азаматтардың жолданымдарын олардың формальды-заңды сипаттамалары, сондай-ақ жолданымдардың мақсаты мен функцияларын көрсететін маңызды белгілері тұрғысынан кешенді қарастыру болып табылады. Мақалада жергілікті басқару және өзін-өзі басқару органдарына жүгіну кезіндегі азаматтың жолданымының ерекшеліктері қарастырылады. Авторлар азаматтың жолданымын жергілікті билікті жүзеге асыруға тікелей қатысудың дербес нысаны ретінде заңнамалық түрде бекітудің орындылығын негіздейді, Беларусь заңнамасының тиісті нормаларының редакциясын ұсынады. Жергілікті басқару және өзін-өзі басқару органдарына жүгінудегі ұжымдық жолданымдардың ерекшелігі көрсетіледі және оларды қараудың жаңа жолы ұсынылады. Тірек сөздер: халық үшін мемлекет; халық үніне құлақ асатын мемлекет; халық билігі; жолданым; жергілікті өзін-өзі басқару; тікелей қатысу; жергілікті басқару және өзін-өзі басқару органдары; жергілікті маңызы бар мәселелер; ұжымдық жолданым; қоғамдық мүдде.

Semashko E.V., Shishikin A.A. Appeal as a form of direct participation of citizens in the implementation of local self-government in the Republic of Belarus. Within the framework of building a «state for the people» in the Republic of Belarus, a «hearing state» in Kazakhstan, the importance of citizens’ appeals to state bodies as an element of the political process is increasing. In this context, citizens’ appeals play a special role at the level of local government and self-government, without having a fully sufficient scientific and legislative basis, which determines the relevance of this study. The subject of scientific analysis is the institution of citizens’ appeals as a form of direct participation of citizens in the implementation of local self-government. The purpose of the study is to develop the conceptual and theoretical foundations of the functioning of the institution of citizens’ appeals at the local level, to increase the effectiveness of the use of this instrument of democracy. The work used both rationalistic and empirical methods of scientific knowledge, as well as analysis, synthesis, comparative legal method. The novelty of the presented analysis lies in the comprehensive consideration of citizens’ appeals from the point of view of their formal and legal characteristics, as well as essential features that reflect the purpose and function of appeals. The article examines the features of a citizen’s appeal, the addressee of which are local government and self-government bodies. The authors substantiate the expediency of legislative consolidation of a citizen’s appeal as an independent form of his direct participation in the implementation of local public state power, and propose editions of the corresponding norms of Belorussian legislation. The peculiarity of collective appeals to local government and self-government bodies is noted and a new approach to their consideration is proposed. Keywords: state for the people; hearing state; democracy; appeal; local government; direct participation; local government and self-government bodies; issues of local importance; collective appeal; public interest.

Читать статью


Автор Дегтярев М.В.

(mvdegtyarev@adm.khv.ru)
Статья посвящена концепту «регуляторная песочница» и соответствующему комплексу инструментариев. Автор приводит устоявшиеся дефиниции этого понятия и представляет собственное авторское определение. В статье показаны разные типы регуляторных песочниц. Автор показывает и объясняет цели введения режима регуляторной песочницы. В статье обозначены субъекты регуляторных песочниц, а также механизмы и логика задействования режима регуляторной песочницы. Автор обращается к вопросу о соотношении регуляторных песочниц и экспериментальных регуляторных режимов. В статье показаны недостатки и риски применения режима регуляторной песочницы. В исследовательских целях автором были задействованы общенаучные методы анализа и синтеза, индукции и дедукции, формализации, моделирования, классификации, а также частно-научные методы (сравнительно-правовой метод, метод правового моделирования). Новизна статьи определяется тем, что впервые дана дефиниция понятия «регуляторная песочница»; эта дефиниция отличается от ранее представленных другими авторами дефиниций своей большей фундаментальностью и при этом большей краткой ёмкостью. Научно новыми являются авторские мысли о соотношении метода регуляторной песочницы и метода регуляторного эксперимента. Автором сделан вывод о том, что в развитии и внедрении технологий регуляторной песочницы (как и регуляторного эксперимента) заинтересовано, прежде всего, государство. Применение указанных технологий позволяет им выявлять и диагностировать дефекты, дисфункции и дисбалансы регулирования, позволяет задействовать потенциалы саморегулирования, тестировать сложные инновационные нормотворческие решения и подходы. Ключевые слова: регуляторная песочница, новейшие регуляторные технологии (RegTech), новейшие государственно-управленческие технологии, административное право, тенденции развития права, источники права, регуляторный эксперимент, общая теория права, государственное управление, цифровизация в праве.

Дегтярев М.В. «Реттеуші құмсалғыш» тұжырымы және құралдар кешені. Мақала «реттеуші құмсалғыш» тұжырымдамасына және тиісті құралдар кешеніне арналған. Автор осы ұғымның тұрақтанған анықтамаларын келтіреді және өзінің авторлық анықтамасын ұсынады. Мақалада реттеуші құмсалғыштардың әртүрлі типтері көрсетілген. Автор реттеуші құмсалғыш режимін енгізу мақсаттарын көрсетеді және түсіндіреді. Мақалада реттеуші құмсалғыштардың субъектілері, сондай-ақ реттеуші құмсалғыш режимін іске қосу тетіктері мен логикасы көрсетілген. Автор реттеуші құмсалғыштар мен эксперименттік реттегіш режимдердің арақатынасы туралы мәселеге назар аударады. Мақалада реттеуші құмсалғыш режимін қолданудың кемшіліктері мен тәуекелдері көрсетілген. Зерттеушілік мақсаттарда автор талдау мен синтездеу, индукция мен дедукция, формализациялау, модельдеу, жіктеу сынды жалпы ғылыми әдістерге, сондай-ақ жеке ғылыми әдістерге (салыстырмалы-құқықтық әдіс, құқықтық модельдеу әдісі) жүгінеді. Мақаланың жаңалығы алғаш рет «реттеуші құмсалғыш» ұғымының анықтамасы тұжырымдалуымен айқындалады; бұл анықтама бұрын басқа авторлар ұсынған анықтамалардан өзінің біршама іргелілігімен және сонымен қатар біршама қысқа ауқымдылығымен ерекшеленеді. Реттегіш құмсалғыш әдісі мен реттеуші эксперимент әдісінің арақатынасы туралы авторлық ойлар ғылыми тұрғыдан жаңа болып табылады. Автор реттеуші құмсалғыш технологияларын (реттеуші эксперимент сияқты) дамыту мен енгізуге, ең алдымен, мемлекет мүдделі деген қорытынды жасайды. Аталған технологияларды қолдану оларға реттеудің ақауларын, дисфункциялары мен теңгерімсіздіктерін анықтауға және диагностикалауға, өзін-өзі реттеу әлеуетін іске қосуға, күрделі инновациялық нормашығарушылық шешімдер мен ұстанымдарды тестілеуге мүмкіндік береді. Тірек сөздер: реттеуші құмсалғыш, ең жаңа реттеушілік технологиялар (RegTech), ең жаңа мемлекеттік-басқарушылық технологиялар, әкімшілік құқық, құқықтың даму үрдістері, құқық көздері, реттеуші эксперимент, құқықтың жалпы теориясы, мемлекеттік басқару, құқықтағы цифрландыру.

Degtyarev M.V. Concept and set of tools «regulatory sandbox». The article is devoted to the concept of «regulatory sandbox» and the corresponding set of tools. The author provides the established definitions of this concept and presents his own interpretation of this term. The article covers different types of regulatory sandboxes. The author shows and explains the purpose of introducing a regulatory sandbox regime. The article identifies the subjects of regulatory sandboxes, as well as the mechanisms and logic of activating the regulatory sandbox regime. The author addresses the question of the relationship between regulatory sandboxes and experimental regulatory regimes. The article shows the disadvantages and risks of using the regulatory sandbox regime. For research purposes, the author used general scientific methods of analysis and synthesis, induction and deduction, formalization, modeling, classification, as well as special scientific methods (comparative legal method, method of legal modeling). The novelty of the article is determined by the fact that for the first time the definition of the «regulatory sandbox» is given; this definition differs from the definitions previously presented by other authors by its greater fundamental nature and, at the same time, by its greater concise capacity. The author’s thoughts on the relationship between the regulatory sandbox method and the regulatory experiment method are scientifically new. The author concludes that the state is primarily interested in the development and implementation of the technologies of the regulatory sandbox (as well as the regulatory experiment). The use of these technologies allows them to identify and diagnose defects, dysfunctions and imbalances in regulation, allows them to use the potentials of self-regulation, test complex innovative rule-making solutions and approaches. Keywords: regulatory sandbox, new regulatory technologies (RegTech), new public administration technologies (GovTech), administrative law, trends in the development of law, sources of law, regulatory experiment, general theory of law, public administration, digitalization in law.

Читать статью


Автор Белых В.С., Идрышева С.К., Бажина М.А.

(belykhvs@mail.ru) (s.idrysheva@kazguu.kz) (mashsol@mail.ru)
Несмотря на то, что транспортное законодательство является предметом многочисленных исследований в различные периоды времени, актуальность его изучения не теряет своего смысла. Связано это с необходимостью модернизации действующего транспортного законодательства России и Казахстана. Такой вывод обусловлен тем, что правовое регулирование транспортной сферы в указанных странах не в полной мере соответствует реалиям осуществления транспортной деятельности, составляющей основу экономической деятельности любого государства. Выбор пути реформирования невозможен без детального исследования национального транспортного законодательства, а также его сравнения с законодательствами других государств, имеющих схожие черты, а также отличающихся своей эффективностью. Сказанное обусловило формулирование цели статьи, а именно – сравнительно-правовое исследование транспортного законодательства России, Казахстана и Германии. Выбор немецкого законодательства предопределен рядом причин. Наиболее весомыми из них видятся немецкая педантичность, точность в вопросах формулирования юридических текстов; практичность немецкого стиля мышления; сложившиеся в течение нескольких последних веков и ставшие правовой традицией принципы приоритета признания и защиты прав индивида и т.п. Кроме того, местоположение Германии, находящейся в самом центре Европейского союза, наличие сильной экономики, активных торговых отношений практически со всеми странами Европы и Азии, предопределило необходимость обращения к опыту правового регулирования транспортной деятельности именно этой страны. В качестве основополагающего метода использовался сравнительно-правовой метод, позволивший в полной мере выполнить сравнительно-правовой анализ транспортного законодательства в трех государствах – России, Казахстане и Германии и, соответственно, достичь поставленную в исследовании цель. Несомненной новизной работы является то, что транспортное законодательство изучается на сравнительном уровне применительно сразу же к трем государствам. Этот аспект придает ценность и значимость исследования, а также наибольшую достоверность полученных результатов. Авторы рассматривают основные черты законодательства указанных стран, выделяют схожие и отличительные аспекты, касающиеся исторического становления транспортного законодательства, структуры транспортного законодательства, а также возможность консолидации норм, регулирующих транспортную деятельность, в едином нормативном правовом акте. На основе проведенного анализа делаются предложения о необходимости модернизации отдельных положений транспортного законодательства России и Казахстана, что можно рассматривать основным результатом работы. В частности, авторы приходят к выводу о необходимости изменения правового регулирования отношений по перевозке пассажиров воздушным транспортом в России и Казахстане, в т.ч. в связи с наличием на практике таких явлений, как овербукинг. Ключевые слова: транспортное законодательство, Германия, Россия, Казахстан, транспортные уставы и кодексы, германское торговое уложение, автомобильный транспорт, железнодорожный транспорт, воздушный транспорт.

Белых В.С., Идрышева С.К., Бажина М.А. Ресей, Қазақстан және Германия көлік заңнамаларының ерекшеліктері: салыстырмалы-құқықтық аспект. Көлік заңнамасы әр түрлі кезеңдерде көптеген зерттеулердің пәні болғанына қарамастан, оны зерттеудің өзектілігі өзінің мәнін жоғалтпайды. Бұл Ресей мен Қазақстанның қолданыстағы көлік заңнамасын жаңарту қажеттілігінен туындайды. Бұл қорытынды аталмыш елдерде көлік қызметі саласының құқықтық реттелуі кез келген мемлекеттің экономикалық негізін құрайтын тасымалдау қызметін жүзеге асыру талаптарына толық сәйкес келмейтіндігімен байланысты. Ұлттық көлік заңнамасын егжей-тегжейлі зерттемей, сондай-ақ ұқсас ерекшеліктері бар, олардың тиімділігімен ерекшеленетін басқа мемлекеттердің заңнамасымен салыстырусыз реформа жолын таңдау мүмкін емес. Жоғарыда айтылғандар мақаланың мақсатын анықтайды, атап айтқанда, Ресей, Қазақстан және Германияның көлік заңнамасын салыстырмалы құқықтық зерттеу. Неміс заңнамасын таңдау бірнеше себептерге байланысты болған. Олардың ішіндегі ең маңыздысы – неміс тиянақтылығы, құқықтық мәтіндерді құрастыру дәлдігі; неміс ойлау стилінің тәжірибеге негізделуі, соңғы бірнеше ғасырлар бойы дамыған және заңды дәстүрге айналған жеке адамның құқықтарын тану мен қорғаудың басымдылық қағидаттары және т.б. Сонымен қатар, Германияның Еуропалық Одақтың дәл орталығында орналасуы, қуатты экономикасының болуы, Еуропа мен Азияның барлық дерлік елдерімен белсенді сауда байланыстары осы елдің көлік саласын құқықтық реттеу тәжірибесіне жүгіну қажеттілігін анықтады. Іргелі әдіс ретінде салыстырмалы құқықтық әдіс қолданылды, бұл үш мемлекетте – Ресейде, Қазақстанда және Германияда көлік заңнамасына салыстырмалы құқықтық талдауды толық жүргізуге және тиісінше зерттеуде қойылған мақсатқа жетуге мүмкіндік берді. Жұмыстың сөзсіз жаңалығы – көлік заңнамасы бірден үш мемлекетке қатысты салыстырмалы деңгейде зерттелуі. Бұл аспект зерттеудің мәні мен маңыздылығын белгілейді, сонымен қатар алынған нәтижелердің жоғары деңгейдегі сенімділігін білдіреді. Авторлар бұл елдердің заңнамасының негізгі ерекшеліктерін қарастырады, көлік заңнамасының тарихи қалыптасуына, көлік заңнамасының құрылымына қатысты ұқсас және айрықша аспектілерді бөліп көрсетеді, сондай-ақ көлік қызметін реттейтін нормаларды бірыңғай нормативтік құқықтық актіде біріктіру мүмкіндігін көрсетеді. Талдау негізінде жұмыстың негізгі нәтижесі деп санауға болатын Ресей мен Қазақстанның көлік заңнамасының кейбір ережелерін жаңарту қажеттілігі туралы ұсыныстар енгізілді. Атап айтқанда, артық брондау сияқты құбылыстардың тәжірибеде болуына байланысты авторлар Ресей мен Қазақстанда әуе жолаушыларын тасымалдау бойынша қатынастарды құқықтық реттеуді өзгерту қажет деген қорытындыға келеді. Тірек сөздер: көлік заңнамасы, Германия, Ресей, Қазақстан, көлік жарғылары мен кодекстері, неміс сауда кодексі, автомобиль көлігі, теміржол көлігі, әуе көлігі.

Belykh V.S., Idrysheva  S.K., Bazhina M.A. Special features of the transport legislation of Russia, Kazakhstan and Germany: a comparative legal aspect. Despite the fact that transport legislation has been the subject of numerous studies at different periods of time, the relevance of its study does not lose its meaning. This is due to the need to modernize the current transport legislation of Russia and Kazakhstan. This conclusion is determined by the fact that the legal regulation of these countries does not fully correspond to the realities of the implementation of transport activities, which constitute the basis of the economic activity of any state. The choice of the reform path is impossible without a detailed study of the domestic transport legislation, as well as its comparison with the legislation of other states that have similar features, but also differ in their effectiveness. This all determined the formulation of the purpose of the article, namely, a comparative legal study of the transport legislation of Russia, Kazakhstan and Germany. The choice of German law is predetermined for a number of reasons. The most significant of them are German pedantry, accuracy in the formulation of legal texts; the practicality of the German style of thinking; the principles of the priority of the recognition and protection of the rights of the individual, which have developed over the past several centuries and have become a legal tradition; etc. In addition, the location of Germany in the center of European Union, the presence of a strong economy, active trade relations with almost all countries of Europe and Asia predetermined the need to refer to the experience of legal regulation of transport activities of this particular country. As a basic method, the comparative legal method was used, which made it possible to fully carry out a comparative legal analysis of transport legislation of three countries – Russia, Kazakhstan and Germany, and, accordingly, achieve the goal set in the study. The undoubted novelty of the work is that the transport legislation is studied at a comparative level in relation to the three states at once. This aspect gives value and significance to the study, as well as the greatest reliability of the results obtained. The authors review the main features of the legislation of these countries, identify similar and distinctive aspects concerning the historical formation of the transport legislation, the structure of the transport legislation, as well as the possibility of consolidating the norms governing transport activities in a single regulatory legal act. Based on the analysis, proposals are made regarding the need to modernize certain provisions of the transport legislation of Russia and Kazakhstan, which can be considered the main result of the work. In particular, the authors come to the conclusion that it is necessary to change the legal regulation of the carriage of passengers by air in Russia and Kazakhstan, as well as in connection with the presence in practice of such phenomena as overbooking. Keywords: transport legislation, Germany, Russia, Kazakhstan, transport charters and codes, German commercial code, road transport, railway transport, air transport.

Читать статью


Автор Kosyanenko E.M.

(ekosyanenko@yandex.ru)
The topic of this article is social relations arising in the process of commercialization of objects created with the participation of artificial intelligence. The author examines the correlation between the subjective component of creative activity and the objective uniqueness of the work of artificial intelligence, the possibility of recognizing robots as authors and copyright holders of new works of literature, art or science. The purpose of the article is to analyze the legal regime of new objects obtained as a result of human interaction with trained and self-taught programs and answer the following controversial questions of modern intellectual law: can the product of artificial intelligence be qualified as an object of intellectual property rights; who is the author and copyright holder of new objects if they (objects) are created in the process of some independent «creative» activity of robots; what intellectual rights arise for new objects created by independent self-learning artificial intelligence. The work was based on the methods of comparative legal analysis of the current norms of Russian and international intellectual law, the formal legal method of research and expert assessment of the modern doctrine of intellectual law. The scientific novelty can be traced in the main conclusions of the author, which can be used, in particular, when discussing the draft WIPO policy in the field of intellectual property, which is actively discussed by the world community. According to the author, it is extremely important to regulate activities in the field of creation and management of stable neural networks, entropy technologies, evolutionary and cloud computing at the international and national levels as soon as possible. Due to the transnationality, creativity and innovativeness of this type of activity, legal regulation should have a framework advisory nature, defining uniform standards and common terminology. To this end, it is recommended at the legislative level to determine the main criteria under which the results created by artificial intelligence could be qualified as intellectual property objects, as well as to establish who and under what circumstances should be recognized as authors and copyright holders in relation to such AI objects. When developing criteria, it is proposed to highlight the role of a person in the process of creating a new object. It is particularly necessary to take into account the purpose of creating the algorithm itself and the purpose of its independent «creativity». Keywords: artificial intelligence; copyright; intellectual property; robot; author; copyright owner; deep learning; computer unsupervised learning; creativity; intellectual property object.

Косьяненко Е.М. Жасанды интеллект құрған объектілер режимін құқықтық талдау. Осы зерттеудің пәні жасанды интеллектің қатысуымен құрылған объектілерді коммерцияландыру процесінде туындайтын қоғамдық қатынастар болып табылады. Автор шығармашылық қызметтің субъективті компонентінің және жасанды интеллект жұмысының объективті бірегейлігінің арақатынасы, роботтарды әдебиеттің, өнердің немесе ғылымның жаңа туындыларының авторлары мен құқық иеленушілері ретінде тану мүмкіндігі мәселелерін қарастырады. Мақаланың мақсаты – адамның оқытылатын және өзін-өзі оқытатын бағдарламалармен өзара әрекеттесуі нәтижесінде алынған жаңа объектілердің құқықтық режимін талдау және заманауи зияткерлік құқықтың келесі даулы мәселелеріне жауап беру: жасанды интеллект қызметінің өнімін зияткерлік меншік құқығының объектісі ретінде саралауға бола ма; егер олар (объектілер) роботтардың қандай да бір дербес «шығармашылық» қызметі процесінде құрылса, жаңа объектілердің авторы және құқық иеленушісі кім болып табылады; тәуелсіз өзін-өзі оқытатын жасанды интеллект жасаған жаңа объектілерге қандай зияткерлік құқықтар пайда болады. Жұмыс ресейлік және халықаралық зияткерлік құқықтың қолданыстағы нормаларын салыстырмалы-құқықтық талдау әдістеріне, зерттеудің формальды-құқықтық әдісіне және зияткерлік құқықтың заманауи доктринасын сараптамалық бағалауға негізделген. Ғылыми жаңалық автордың негізгі тұжырымдарынан байқалады, оларды, атап айтқанда, дүниежүзілік қауымдастық белсенді талқылайтын зияткерлік меншік саласындағы ДЗМҰ саясатының жобасын талқылау кезінде қолдануға болады. Автордың пікірінше, тұрақты нейрондық желілерді, энтропия технологияларын, эволюциялық және бұлтты есептеулерді құру және басқару саласындағы қызметті халықаралық және ұлттық деңгейлерде реттеу қажет. Қызметтің осы түрінің трансұлттығына, креативтілігіне және инновациялығына байланысты құқықтық реттеу бірыңғай стандарттар мен жалпы терминологияны айқындай отырып, негіздемелік ұсынымдық сипатқа ие болуы мүмкін. Осы мақсатта заңнамалық деңгейде жасанды интеллект дайындаған нәтижелер зияткерлік меншік объектілері ретінде саралануы мүмкін негізгі критерийлерді белгілеу, сондай-ақ мұндай объектілерге қатысты авторлар мен құқық иеленушілер ретінде кімді және қандай жағдайда тану керектігін анықтау ұсынылады. Критерийлерді әзірлеу кезінде жаңа объектіні құру процесіндегі адамның рөлін бөліп көрсету ұсынылады. Алгоритмнің өзін құру мақсатын және оның тәуелсіз «шығармашылығының» мақсатын ерекше ескеру қажет. Тірек сөздер: жасанды интеллект; авторлық құқық; зияткерлік меншік; робот; автор; құқық иеленуші; терең оқыту; дербес компьютерлік оқыту; шығармашылық; зияткерлік құқық объектісі.

Косьяненко Е.М. Правовой анализ режима объектов, созданных искусственным интеллектом. Предметом настоящего исследования являются общественные отношения, возникающие в процессе коммерциализации объектов, созданных с участием искусственного интеллекта. Автор рассматривает вопросы соотношения субъективной составляющей творческой деятельности и объективной уникальности работы искусственного интеллекта, возможности признания роботов авторами и правообладателями новых произведений литературы, искусства или науки. Цель статьи – проанализировать правовой режим новых объектов, получаемых в результате взаимодействия человека с обучаемыми и самообучаемыми программами и ответить на следующие спорные вопросы современного интеллектуального права: можно ли продукт деятельности искусственного интеллекта квалифицировать как объект права интеллектуальной собственности; кто является автором и правообладателем новых объектов, если они (объекты) создаются в процессе некой самостоятельной «творческой» деятельности роботов; какие интеллектуальные права возникают на новые объекты, созданные независимым самообучаемым искусственным интеллектом. Работа основывалась на методах сравнительного правового анализа действующих норм российского и международного интеллектуального права, формально-юридическом методе исследования и экспертной оценке современной доктрины интеллектуального права. Научная новизна прослеживается в основных выводах автора, которые могут быть использованы, в частности, при обсуждении проекта политики ВОИС в области интеллектуальной собственности, активно обсуждаемой мировой общественностью. По мнению автора, необходимо регламентировать деятельность в области создания и управления устойчивыми нейронными сетями, технологиями энтропии, эволюционными и облачными вычислениями на международном и внутринациональном уровнях. В силу транснациональности, креативности и инновационности такого вида деятельности правовое регулирование может иметь рамочный рекомендательный характер, определяя единообразные стандарты и общую терминологию. С этой целью на законодательном уровне рекомендуется определить основные критерии, при которых результаты, создаваемые искусственным интеллектом, могли бы быть квалифицированы в качестве объектов интеллектуальной собственности, а также установить, кого и при каких обстоятельствах следует признавать авторами и правообладателями в отношении таких объектов. При разработке критериев предлагается выделить роль человека в процессе создания нового объекта. Особо следует учитывать цель создания самого алгоритма и цель его самостоятельного «творчества». Ключевые слова: искусственный интеллект; авторское право; интеллектуальная собственность; робот; автор; правообладатель; глубокое обучение; самостоятельное компьютерное обучение; творчество; объект интеллектуального права.

Читать статью

Популярные статьи

© Университет КАЗГЮУ, 2024
© Журнал "Право и государство", 2024
При использовании материалов журнала "Право и государство" ссылки на издание и сайт обязательны.
Мнения, высказываемые в материалах журнала не всегда совпадают с точкой зрения редакции.
Яндекс.Метрика